Beluister de MarktRappodcast over de ontwikkelingen op de energiemarkt

Luister de podcast

In deze eerste aflevering van de MarktRappodcast van Vattenfall na de zomer bespreken Peter Kortstra, Rick Marsman en Sanne van der Broek de recente ontwikkelingen op de energiemarkt. Geopolitieke ontwikkelingen en gesprekken tussen Rusland, de VS en Oekraïne beïnvloeden de energievraag en gasprijzen, die tijdelijk daalden tot het laagste niveau in 15 maanden. Het weer blijft cruciaal: wisselend zon-, wind- en waterkrachtaanbod leidde dit jaar tot een recordaantal negatieve uurprijzen.

Daarnaast zien we dat Nederland inmiddels 24% van zijn energie importeert uit de VS, terwijl Russische import is verdwenen, wat vragen oproept over leveringszekerheid. Binnenlands beleid verandert: het kabinet verlaagt de ambitie voor windenergie op zee, en de CO₂-heffing voor de industrie is voorlopig gepauzeerd. Ook bespreken de experts de subsidies voor waterstof, waaronder een groot Vattenfall-project, moeten de energietransitie versnellen. Vooruitkijkend letten de experts op geopolitieke spanningen, prijsfluctuaties en aankomende beleidsontwikkelingen rond Prinsjesdag en de nieuwe Energiewet.

Dit alles hoort (of leest) u in deze 20:40 minuten durende aflevering van de MarktRappodcast. Deze podcast is o.a. op Spotify terug te vinden.

Heeft u vragen?

Heeft u een vraag over de energiemarkt of over energie in het algemeen? Mail deze dan naar podcast@vattenfall.nl. We behandelen uw vraag graag in een volgende podcast.

Lees de podcast

Intro: Dit is de MarktRappodcast, een maandelijkse podcast van Vattenfall. In deze podcast bespreken we met marktexperts de belangrijkste trends en ontwikkelingen op de energiemarkt en andere energiegerelateerde onderwerpen. 

Peter: Welkom bij een nieuwe MarktRappodcast waarin we deze keer weer ingaan op de actuele ontwikkelingen op de energiemarkt.
En waarin we de belangrijkste trends en ontwikkelingen gaan bespreken die relevant zijn voor iedereen die beroepsmatig en misschien wel vanuit interesse met energie te maken heeft. Afgelopen twee zomermaanden hadden we zogenaamde zomerspecials, maar deze keer gaan we dus echt wel weer terug naar de actualiteit. En hoewel het zomer was, gebeurde er best wel veel. Laten we dat ook vooral gaan bespreken. Dat had ook wel effect op de energiemarkten. Daar ga ik in deze aflevering over in gesprek met Rick Marsman en Sanne van den Broek, mijn collega's. Welkom beiden, fijn dat jullie er weer zijn. Heb je een fijne vakantie gehad?

Rick: Nou ja, vakantie. Ik moest het fort bewaken, dus ik heb de afgelopen vakantieperiode gewoon doorgewerkt.

Peter: Aan jou ligt het dus niet.

Rick: Nee, zeker niet. Ik verwacht er ook veel van.

Peter: En Sanne?

Sanne: Ja, ik tussendoor wat langere weekenden weg in eigen land. Binnenkort wat langer vakantie, maar ondertussen, net als Rick, ook de afgelopen tijd de energiemarkt goed kunnen volgen.

Peter: Nou, dan zit ik volgens mij met de juiste mensen aan tafel. Ook deze keer, zou ik zeggen. Maar goed om te horen. En ja, laten we dan ook maar meteen met de deur in huis vallen. Wat is jullie de afgelopen twee maanden eigenlijk opgevallen? Wat is er gebeurd op de energiemarkt? Kun je ons misschien een beetje meenemen, Rick, Sanne?

Rick: Ja, ik denk een van de belangrijke dingen zag je wel. Dat zijn toch de geopolitieke ontwikkelingen. In de afgelopen twee maanden waren er denk ik twee belangrijke punten. Enerzijds is het het akkoord tussen de EU en de VS over de handelstarieven. Daarin werd ook gezegd dat wij als Europa of EU de komende drie jaar aan 250 miljard aan energie van de VS zullen gaan afnemen. Het is een voorgenomen maatregel in die zin. Dus dat kan nog wel invloed gaan hebben op de energievraag en op de energieprijs in de EU. En daarnaast heb je natuurlijk ook nog de tarieven zelf die afgesproken zijn. Wat gaat dat voor invloed hebben op de productie van de industrie in Europa? En daarmee ook de elektriciteitsvraag of gasvraag. Dus dat is iets wat de komende tijd duidelijk moet worden. Je zag wel in juli dat het niet direct een groot effect had op de prijzen, dat ze omhoog of omlaag gingen. Daarnaast, dat was iets meer van eind augustus, de gesprekken tussen Rusland en de VS en Rusland en de Oekraïne over mogelijke vredesbesprekingen. Nou ja, daar zag je wel dat het in augustus zorgde voor een daling. Meer gebaseerd op hoop.

Peter: Een daling van de prijs?

Rick: Ja, een daling van de prijs, excuus. Meer gebaseerd op hoop, dan op zekerheden dat er, bij wijze van spreken, toch weer Russisch gas zou komen. Of rust. Dat moeten we allemaal nog maar zien. Ja, daardoor zag je dat die prijs wel even naar het laagste niveau in 15 maanden ging, als je kijkt naar het maand vooruit contract.

Peter: Ja, uiteindelijk leverden die besprekingen niet zo heel veel concreet op, dus je ziet ook alweer dat die prijzen gaan stijgen.

Rick: Dat zagen we ook vandaag. Allemaal verwachtingen en aannames wat daar is.

Sanne: Er is dus inderdaad veel gebeurd. En ik kan er ook nog op aanvullen dat, als we kijken naar de spotmarkt voor elektriciteit, we ook zagen dat met name het weerbeeld bepalend blijft in de zomer. Dus dan met name de hoge temperaturen en ook de hoeveelheid opwek zon en wind. Zo zien we dat ook een matig aanbod nu van zon, wind en waterkracht in heel Europa ook de EPEX-spotprijzen momenteel hoger zijn dan begin augustus. Ja, even terugblikkend: de negatieve uurprijzen zijn de afgelopen twee weken alleen in het weekend voorgekomen. Dit ook wegens het feit dat de vakantieperiode voorbij is en kortere dagen. En als we dan helemaal kijken: dit jaar hebben we wel een nieuw record van negatieve uurprijzen gehaald, met in totaal 466 uur. Ja, tot nu toe aan negatieve prijzen ten opzichte van de 458 uren die we heel vorig jaar hadden. Dus daardoor zien we dat we dat record hebben gehaald. En in juli waren er er maar 12 uur negatief, terwijl we na de eerste twee weken van augustus dit alweer ruimschoots hadden ingehaald. Dus zo zie je, als we kijken naar die negatieve prijzen, dat we dit jaar eigenlijk al boven het totaal van afgelopen jaar zitten.

Sanne: Zeker.

Rick: Ja, juli was dus eigenlijk ook wel een uitzondering op dit jaar of de zomer en het voorjaar van dit jaar, omdat je veel minder uren had dan je zou verwachten van tevoren.

Peter: Ja, het was niet helemaal in de lijn.

Sanne: Maar wel belangrijk om te melden is dat de negatieve prijsvorming wel beperkt bleef. Als we dan kijken naar de diepte: in juli zien we dat dat gemiddeld op min 2 euro per megawattuur is van de negatieve prijzen, ten opzichte van vorig jaar waar dat in juli -149 euro per megawattuur is. Dus ja, het blijft moeilijk om exact te duiden wat hieraan ten grondslag lag. Maar in ieder geval zagen we wel dat er meer export naar onder andere Frankrijk was, wegens verschillende redenen. En ook dat we zien dat juli een beetje een uitzondering op de regel is van deze zomer, vanwege minder productie uit zon, steeds meer curtailment oftewel zonafschakeling tijdens die negatieve uren, en ook de vraag uit andere landen hoger.

Peter: Ja, dus ondanks de zomerperiode is er best nog wel het nodige aan ontwikkelingen op de energiemarkt geweest. Ik heb zelf ook eventjes tijdens mijn vakantie de energiemarkt gevolgd. Ik heb ook wat artikelen verzameld en die wil ik eigenlijk wel even met jullie doornemen. Ik heb ook wat artikelen verzameld en die wil ik eigenlijk wel even met jullie doornemen. Eentje die ik trouwens nu zie, die ik ook las, was over dat er kwallen waren in een kerncentrale in Frankrijk.

Sanne: Ja, ik heb dat ook gelezen.

Rick: Ja, ik zag het. Er waren kwallen in het koelwater, of eigenlijk bij het stukje waar koelwater uitgehaald wordt. Daar zaten kwallen. Ze moesten die kerncentrale afschakelen vanuit veiligheid.

Peter: Ja, ik vond het wel fascinerend om te lezen dat dat het effect was van die kwallen. Maar goed, wat andere berichten die ik las – en jij had het er net al over, Rick – over de afspraken die met de Verenigde Staten zijn gemaakt over het eigenlijk verplicht afnemen van energie. In zijn algemeenheid is het nu al zo dat we veel meer energie afnemen van de Verenigde Staten. Het CBS heeft aangetoond dat Nederland in 2024 zo’n 24% van zijn energie importeerde uit de Verenigde Staten. En dat was in 2015 nog maar 3%. En de Russische import, ook al logisch natuurlijk, is volledig verdwenen. Maar wat betekent die snelle verschuiving eigenlijk voor de Nederlandse energiezekerheid, Rick?

Rick: Ja, het heeft in die zin te maken met: van wie is de betrouwbaarste partner om energie af te nemen? Nou ja, het is wel gebleken dat Rusland minder betrouwbaar is, moet ik natuurlijk zeggen, dan de VS. Dus in die zin is het positief. Maar aan de andere kant, om zo afhankelijk te zijn van één land, is natuurlijk ook weer een risico. Dus het blijft altijd tricky om sterk afhankelijk te zijn van een paar landen. Je kan beter het risico spreiden.

Peter: Ja, dus voor de energiezekerheid heeft dat niet zoveel effect. Want we zijn inderdaad energiezeker voor dit moment. Maar goed, eigenlijk ben je nu weer afhankelijk van een ander land, namelijk de Verenigde Staten. Een ander bericht in relatie tot de Verenigde Staten wat mij ook wel wat zorgen baarde, dat was eigenlijk vorige week dat dat bekend werd. Ja, is een bericht dat Trump de bouw van een bijna volledig afgebouwd windpark – volgens mij was dat van Ørsted – voor de kust van de Verenigde Staten heeft stilgelegd. Hij deed eerder ook al iets vergelijkbaars met een ander windpark. Dat werd toen wel weer snel teruggedraaid. Maar wat is het gevolg van een dergelijk besluit? Ook op de lange termijn. Want ik zou zeggen dat heeft ook wel invloed op de betrouwbaarheid van de Verenigde Staten als partner.

Rick: Ja, dat is natuurlijk niet positief. En het zou beter zijn als het park volgens planning afgebouwd kon worden. We zien dat ook terug in de aandelen van Ørsted. Die zijn enorm gekelderd. Dus in die zin zie je wel de kapitaalvernietiging. Ja, en de impact van dat besluit is best wel groot, ook voor het bedrijf zelf.

Peter: Maar als we het toch hebben over windparken op zee: ook de Nederlandse overheid heeft wel wat aanpassingen gedaan in het beleid ten aanzien van windparken. Zo werd bekend dat het kabinet de windenergieambitie op zee verlaagt van 50 gigawatt naar 30 tot 40 gigawatt in 2040. Wat vinden jullie van dat besluit en zal dat ook betekenen dat er minder elektriciteit beschikbaar is? En ik vroeg me ook al af wat dat dan betekende voor klanten zoals industriële bedrijven die willen verduurzamen of instellingen die willen overstappen op waterstof. Kun je dat duiden?

Rick: Ja, wat je nu ziet is eigenlijk dat – we hebben het zelf met ons windpark Zevonk – je ziet gewoon dat vraag en aanbod bij elkaar moeten komen. Wij zijn op zoek naar grote elektriciteitsafnemers die ons prijszekerheid kunnen geven voor de elektriciteit die we op gaan wekken in dat park. En dan gaat het niet om 1 tot 5 jaar, maar dan heb je het over 10 tot 15 jaar zekerheid, tegen een bepaalde prijs. Daar zit dus een beetje het probleem. De prijs die wij vragen, die wij nodig hebben om een goede investeringsbeslissing te nemen, versus industrie die juist een lagere prijs nodig heeft om te verduurzamen. Dus dat vraag en aanbod bij elkaar brengen, dat maakt het in deze tijd lastig. Dat zie je nu terug. Wij hebben – en dat heeft de overheid ook aangegeven – daardoor steeds minder partijen bereid om investeringen te doen in windparken of überhaupt mee te dingen in een concessie. En dat betekent dus dat er maatregelen moeten komen om die parken uiteindelijk te realiseren.

Sanne: Ja, want de industrie wil eigenlijk juist daarentegen lagere energiekosten hebben om ook een beetje concurrerend te kunnen zijn. We hadden het al even over die importheffingen en dergelijke. Dat is natuurlijk allemaal van invloed. Dus zij willen hun kosten verlagen.

Peter: Ja, en eigenlijk in het verlengde daarvan, een ander punt. Het kabinet overweegt ook om een nieuw tweerichtingssysteem voor subsidie op dat vlak in te stellen. Dat bedrijven steun krijgen bij lage prijzen – althans energiebedrijven of bedrijven die investeren in die windparken – maar dat ze gaan betalen als er hoge energieprijzen zijn. Hoe vinden jullie dat idee, als een middel om nieuwe projecten te blijven stimuleren?

Rick: Ja, ik denk dat daar zoiets zeker wel nodig is. Voor HKZ, Hollandse Kust Zuid, dat was het eerste windpark wat zonder subsidie gebouwd is of zo gebouwd gaat worden. Daarvoor kregen windparken op zee subsidie via de SDE, en nu wordt de maatregel iets anders ingezet. Maar ik denk dat het in die zin wel goed is om investeerders meer zekerheid te bieden, waardoor zij de beslissing kunnen nemen en de groei van duurzame opwek toch weer kan toenemen.

Sanne: Nou, eigenlijk is het gewoon ook weer een ander subsidiesysteem, zeg maar, wat je dan weer invoert.

Peter: Ja, en we hadden het net al even over: de industrie wil graag ook lagere energiekosten. Nou, een belangrijke component in die energiekosten zijn de CO₂-heffingen. Het kabinet had bekendgemaakt dat er op dit moment een discussie over de CO₂-heffing voor de industrie is. Ze zouden die willen gaan schrappen. Maar vanuit jullie perspectief: zou het schrappen of het pauzeren van zo’n heffing stimulerend werken voor de industrie en ook voor de investeringsbeslissingen in duurzame energie?

Rick: Ja, ik denk dat het nog wel even goed is om wat achtergrond te geven. Die CO₂-heffing is in 2019 bij het Klimaatakkoord in het leven geroepen en in 2021 gestart. Het gaat om een maatregel voor de grote industrie die ETS-plichtig is, dus die CO₂-rechten moet kopen voor de uitstoot die ze hebben. Maar ook afvalverbranders en andere partijen, de extreem grote partijen.
Die heffing moeten ze betalen op het moment dat de prijs van CO₂-rechten onder de CO₂-heffingsprijs ligt. Dan moeten ze een extra bedrag bijbetalen. Ligt die CO₂-prijs hoger, dan hoeven ze dat niet te doen. De afgelopen jaren lag de CO₂-prijs hoger dan de maatstaf voor de CO₂-heffing. En nu is het andersom. Dus nu zou de industrie dat moeten gaan betalen.
Maar net ten opzichte van 2019, toen we het in leven hebben geroepen, is wel het een en ander veranderd. Kijk naar de gasprijs: die is in die zin verdubbeld. Dus de kosten voor de industrie zijn al veel hoger. Dus wil je deze heffing er ook nog eens bij doen, dan maak je het de industrie misschien wel helemaal onmogelijk om concurrerend te produceren.

Sanne: Ja, de impact van die heffing is eigenlijk nu veel groter dan toen die ingesteld werd.

Rick: Ja, en de vraag is ook – modellen ken ik niet helemaal goed – maar met die hoge gasprijs: is die heffing ook nog steeds nodig om de industrie extra te stimuleren? Of zorgt die hoge gasprijs sowieso al voor de incentive dat je naar andere methodes om energie te verbruiken gaat kijken? Dus eigenlijk is er nog een beetje de vraag of het dan nog wel bijdraagt aan het doel wat je hebt. Meestal is het goed dat het denk ik gepauzeerd is voor nu. En daar moeten overheid en marktpartijen goed naar kijken: moeten we ermee stoppen of laten we het weer aanzetten? Dus voor nu is het denk ik goed dat het gepauzeerd was, zoals je aangaf.

Peter: Een laatste onderwerp wat ik graag nog met jullie wil bespreken, dat in het nieuws was: dat is de subsidie die de overheid heeft toegekend aan een aantal bedrijven om de ontwikkeling van waterstoftoepassingen te stimuleren. Het bericht was dat er honderden miljoenen euro subsidie zijn voor waterstof, voor elf waterstofbedrijven. Ja, Vattenfall is daar ook eentje van. Even kijken hoor… die subsidie, waarom is dat zo belangrijk in deze fase van de energietransitie, Sanne?

Sanne: Ja, de groene waterstofmarkt staat echt nog in de kinderschoenen. De waterstofinfrastructuur moet nog grotendeels worden aangelegd. En het ontwikkelen van grootschalige projecten gaat gewoon langzamer dan iedereen initieel had gedacht. Dus ja, om echt die nieuwe projecten van de grond te krijgen, moeten alle puzzelstukken op de juiste plek liggen. En een van die puzzelstukken is eigenlijk het gat tussen de nog hoge kosten en de bereidheid van de industrie om te betalen voor die groene waterstof.
Nou, en onze collega Cleo Oorbons, zij is business developer, gaf ook aan dat we gewoon zoveel mogelijk proberen de kostprijs van onze groene waterstof omlaag te krijgen door in te zetten op systeemintegratie en het optimaliseren van de groene stroom uit onze eigen parken. Dus ja, zelfs dan is er nog een financieel gat. En die subsidie helpt dan echt om dit gat verder te dichten en de risico’s te verkleinen. Dus ja, dit is een belangrijk onderdeel van de puzzel. En dus is het goed als de overheid subsidie uittrekt om die groene waterstofmarkt verder op gang te helpen en zoveel mogelijk te stimuleren.

Peter: Ja, want waterstof wordt toch wel veel aangemerkt als een soort sleutel in de energietransitie. Dus het is denk ik goed dat dat gestimuleerd wordt. Ik begreep uiteindelijk dat er meer aanvragen waren dan dat er geld beschikbaar was. Wat zegt dat volgens jullie over de belangstelling en de volwassenheid van de waterstofmarkt in Nederland? Want ik las dat de goedgekeurde projecten samen zo’n 600 megawatt aan elektrolysecapaciteit leveren. Ik vroeg me af: hoeveel is dat eigenlijk? En wat betekent dat voor de opschaling naar de toekomst toe?

Rick: Ja, 600 megawatt is eigenlijk een grote gascentrale die volle bak draait. Ja, dat is fors. Dus dat is natuurlijk fors. Het is in die zin goed nieuws, want we hebben het al gehad over negatieve prijzen of zelfs nulprijzen. Dat zijn de momenten dat je juist groene waterstof kunt produceren. Er wordt nu een hele hoop al gecurtaild. En dan heb je aan de andere kant vanuit die elektrolyse juist de vraag. Dan kunnen die zonneparken of windparken alsnog aangaan, of gewoon de daken van bedrijven. Daarmee halen we meer uit de capaciteit die we hebben. Dus dat is ook beter voor de efficiëntie.

Peter: Je noemde net curtailment. Dat is een term die vaker in het nieuws komt. Misschien moet ik even kort toelichten wat dat is. Curtailment is het afschakelen van je zonnepanelen of van een windpark op het moment dat de energieprijs te laag ligt om rendabel energie op te wekken.

Rick: Ja, dan is dat denk ik ook helder.

Peter: Als laatste over dit onderwerp: ik begreep dat ook Vattenfall subsidie heeft ontvangen. Weet een van jullie zo waarvoor dat is en wat Vattenfall met die subsidie gaat doen? Of is er een bepaald project?

Sanne: Ja, Vattenfall heeft onlangs subsidie ontvangen voor een grootschalig waterstofproject in de Eemshaven. Samen met HyCC, dat is ook een ander bedrijf in Delfzijl, kreeg Vattenfall miljoenen euro’s van het kabinet om duurzame oftewel groene waterstof te produceren. Deze subsidie maakt deel uit van een landelijke regeling, waarbij in totaal ruim 700 miljoen euro is toegekend aan 11 projecten die verspreid zijn over Nederland. En het project van Vattenfall richt zich echt op het gebruik van de windenergie van zee om waterstof te produceren via elektrolyse. Die geproduceerde waterstof zal worden ingezet in de industrie, raffinaderijen en de transportsector, met echt als doel om de CO₂-uitstoot aanzienlijk te verminderen. Dus die subsidie komt uit de OWE-regeling. Dat staat voor Opschaling Waterstofproductie uit Elektriciteit. En die zal eigenlijk het prijsverschil tussen fossiele en hernieuwbare waterstof compenseren. Projecten met de laagste subsidiebehoefte per megawatt kregen voorrang bij deze toekenning.

Peter: Oké, dankjewel Sanne. Dus dat is net eigenlijk wat jij zei: dat gat wat er desondanks nog is, dat wordt hiermee eigenlijk gedicht. Ja, dat was eigenlijk een van de laatste berichten die ik met jullie wilde doornemen. Dan zijn we eigenlijk al aan het einde gekomen van deze eerste podcast na de zomervakantie. Net zoals altijd wil ik graag van jullie ook even weten wat er de komende week allemaal staat te gebeuren op de energiemarkt. En waar kijken jullie met belangstelling naar uit, of misschien juist wel met enige zorg. Mag ik bij jou beginnen, Sanne?

Sanne: Ja, zeker. Ik ga zelf letten op de geopolitieke ontwikkelingen tussen Oekraïne en Rusland. Die houden de markt natuurlijk veel in beweging. Dus daar ga ik op letten. Wordt er nog iets van verwacht, vredesbesprekingen of zo? Ja, de komende tijd veel. En ja, wat nu uiteindelijk de uitkomst daarvan op de gasmarkt vooral gaat zijn, dat is nog maar de vraag. We gaan het zien.

Peter: Nou, ben benieuwd. We volgen het met jou, Sanne. En jij, Rick?

Rick: De afgelopen jaren zag je in september vaak dat die schouderuren – de dagen worden steeds korter – dat die prijzen in het begin van de avond hoog, zeer hoog worden ten opzichte van de prijs overdag. Ik ben wel benieuwd hoe dat dit jaar gaat uitpakken. We zijn weer een jaar verder met extra duurzame opwek. Dus ja, dat volg ik nieuwsgierig.

Peter: Nou, dankjewel. Ja, ik ben zelf ook wel erg nieuwsgierig wat er nog allemaal tijdens Prinsjesdag gepresenteerd gaat worden in relatie tot energie en duurzaamheid. En ik ben ook heel erg geïnteresseerd in de komende maanden in het verloop van de hele introductie van de nieuwe Energiewet. Daar zal de komende maanden denk ik ook wel meer en meer over gecommuniceerd gaan worden. Dus dat ga ik in ieder geval in de gaten houden. Ja, dankjewel Rick en Sanne. Ik bedank jullie voor jullie bijdrage. En ik wil alle luisteraars ook bedanken voor het luisteren. Volgende maand zijn we er weer. Mocht u een vraag hebben voor een van onze experts of graag een thema behandeld willen zien in deze podcast, stuur dan vooral een berichtje naar podcast@vattenfall.nl.
Ja, dan wil ik u nogmaals bedanken voor het luisteren en tot volgende maand.

--EINDE--