MarktRappodcast: Beluister de podcast van oktober en blijf op de hoogte

Luister de podcast

Heeft u vragen?

Heeft u een vraag over de energiemarkt of over energie in het algemeen? Mail deze dan naar podcast@vattenfall.nl. We behandelen uw vraag graag in een volgende podcast!

Lees de podcast over oktober

Spreker 1 (Peter Kortstra)

Welkom bij deze tweede MarktRappodcast. In deze aflevering kijken we terug op de maand oktober en we hebben veel te bespreken dus laten we snel beginnen. Vandaag aan tafel Bart van Nobelen, Ruzica Lukovic, Gitte Janssen en mijn naam is Peter Kortstra.

Wat deze maand met name opviel was de enorme beweging op de gasmarkt. We begonnen deze maand met een laag verbruik door het relatief warme weer en er was voldoende aanbod. Maar we zagen ook dat de prijzen vrij snel gingen stijgen. Dat was in week 41 en daar waren een aantal belangrijke oorzaken voor en die ik graag even met jullie wil bespreken. Er was natuurlijk allereerst het conflict in het Midden-Oosten, de oorlog tussen Israël en Hamas.

Dat was denk ik wel de belangrijkste factor die van invloed was. Wie kan daar wat over zeggen? Wat is de impact daarvan op onze energiemarkt en is dat iets waar we lange termijn ook effect van zullen ondervinden?

Spreker 2 (Bart van Nobelen)

De impact daarvan zat eigenlijk vooral op de energiemarkt en eigenlijk niet direct op onze leveringszekerheid. Men was eigenlijk voornamelijk bang voor een domino effect. Zeker vooral wanneer andere landen in de Midden-Oosten zich ermee zouden gaan bemoeien. Dan zou het opeens een groot effect kunnen hebben op de export van olie en gas uit het Midden-Oosten. En daarom werden er voornamelijk flinke risicopremies ingeprijsd op de gasprijzen.

Deze bezorgdheid voor escalatie die zit hem vooral in de mogelijkheid dat LNG-schepen worden gehinderd wanneer zij door de straat van Hormuz willen varen.

Spreker 3 (Ruzika Lukovic)

Velen dachten ook aan de oliecrisis in 1973 toen een olie-embargo van Arabische landen als Saudi-Arabië, Irak en Koeweit tegen Westerse landen als Nederland en de Verenigde-Staten. De olieproducerende landen verhoogden hun prijzen met 70% en verlaagden hun productie. Zulke reacties blijven tot nu toe uit.

Spreker 1 (Peter)

Vooralsnog wel, maar het blijft natuurlijk spannend. En daar hebben we ook op dit moment nog mee te maken. Een andere ontwikkeling, en daar dachten we van dat we daar vanaf waren, dat waren de stakingen in Australië. Daar waren toch wel stakingen bij LNG-installaties. Eerder waren die toch afgeblazen, dacht ik te hebben begrepen?

Spreker 4 (Gitte Janssen)

Ja, er leek inderdaad wel een akkoord eerder bereikt. Alleen waren er toch nog wat punten waarbij de partijen het toch niet helemaal over eens konden worden. Gelukkig, snel na het begin van de tweede staking zag je dat er toch een akkoord werd bereikt op de openstaande punten. Dat leidde direct ook weer tot meer rust op de markt.

Spreker 1 (Peter)

En het laatste puntje wat ik nog graag wil bespreken met jullie, dat was iets opvallends. Dat was de Balticconnector. Dat is de gaspijpleiding tussen Finland en Estland. En daar was plotseling sprake van drukverlies en er werd een lek geconstateerd en dat zou duiden op sabotage. En inmiddels weten we dat er een andere oorzaak aan de grondslag lag, namelijk iets met een anker van een Chinees schip. Maar wat is de impact daarvan op de Nederlandse of op de Europese gasmarkt?

Spreker 2 (Bart)

Ja, zo'n lek ontstaat natuurlijk niet op een natuurlijke manier. Dus daar werd daarom direct ook gespeculeerd dat het om sabotage moest gaan. En dit bracht vooral extra politieke spanningen met zich mee. In Nederland hebben wij niet veel directe impact van de levering vanuit de Balticconnector. Maar deze politieke spanningen, ja, die dreven de gasprijs voornamelijk omhoog. Dat de NAVO hier ook direct uitgebreid onderzoek naar deed en waardoor ook de omringende landen direct hun maritieme beveiliging gingen opschalen. Echter blijkt inderdaad uit het onderzoek dat de leiding was geraakt door een anker van een Chinees containerschip. Dat dus inderdaad niet om sabotage gaat. En dit merkte je ook meteen op de energiemarkt. Toen dit bekend werd, daalde de prijs ook direct weer. En ja, dus zat de prijsstijging vooral in het sentiment dat het met zich meebracht.

Spreker 4 (Gitte)

Ja, de schrik voor sabotage zit er wel goed in na de beschadiging van de pijpleiding van Nord Stream 1 en Nord Stream 2 eind september 22. Die twee grote gaspijpleidingen die brachten eigenlijk het meeste gas richting Europa vanuit Rusland. Voordat Rusland de kraan dicht draaide richting Europa. En die twee pijpleidingen werden beschadigd door explosieven. Dus wanneer we kijken naar andere pijpleidingen, zoals bijvoorbeeld uit Noorwegen, als die weg zouden vallen, dan zou dat voor Europa wel echt een groot probleem zijn. Bijvoorbeeld begin oktober bestond 30% van de levering van het gas in Europa uit Noors gas. Dus als dat weg zou vallen, dan zou dat wel een probleem zijn. Dus dat er nu geen sprake is van sabotage met een Balticconnector is wel echt een opluchting.

Spreker 1 (Peter)

Ik hoor veel sentiment wat van invloed is.  We schreven eerder in onze eigen marktrapport ook al wel dat eigenlijk de feitelijke gasvoorziening nooit echt in gevaar is geweest. Hoe kan het dan toch wel dat die impact zo groot is op de prijs op de energiemarkt?

Spreker 2 (Bart)

Dat komt dus echt door de politieke spanningen. Want uit Australië hebben wij zo goed als geen LNG. Dat gaat voornamelijk naar Azië toe gaat. De Balticconnector hebben wij niet direct gas uit. En ook vanuit Israël komt er niet direct gas richting Europa. Of in ieder geval heel weinig. Dus het gaat echt om de politieke spanningen die het met zich meebracht. En dit had inderdaad echt veel impact. Zo zijn bijvoorbeeld gasprijzen voor levering in november in een week tijd van 6 tot 13 oktober met 31% gestegen. En dat is best wel flink.

Spreker 1 (Peter)

Ja, dat is fors. Want hoe reageren jouw klanten daarop, Ruzica?

Spreker 3 (Ruzica)

Nou ja, we hebben eerder aangegeven dat de prijzen relatief laag zijn. Daar hebben veel klanten op geanticipeerd. We hebben verschillende type contracten waarbij je gedeeltes kunt inkopen. Dus ze hebben risico's gespreid.

Spreker 1 (Peter)

Ja, goed nieuws. Als ik dat zo las is dat Shell en LNG Qatar een overeenkomst hebben gesloten. Waarbij Qatar Energie de komende 27 jaar tot 3,5 miljoen ton vloeibaar aardgas aan Shell Nederland gaat leveren. Toen ik dat las dacht ik van, dat is goed nieuws. Dan zullen we ook lagere gasprijzen krijgen. Is dat terecht, Bart?

Spreker 2 (Bart)

Nou, dit contract gaat ook eigenlijk pas in 2026 in. En daarnaast is het goed voor ongeveer 10% van de Nederlandse gasvraag. Dus hiermee is zeker nog niet de volledige gasbevoorrading voor Nederland veiliggesteld.

Daarnaast is de kostprijs voor LNG een stuk hoger dan dat van pijpleidinggas. Dus de verwachting is niet dat de gasprijzen in 2026 opeens flink zullen gaan dalen. Maar het kan er wel zorgen voor een stabielere markt. Omdat er voor deze aanvoer, dit gedeelte van het aanvoer, bijvoorbeeld geen concurrentie meer hoeft plaats te vinden met bijvoorbeeld Azië.

Spreker 1 (Peter)

In het verlengde daarvan las ik ook een artikel waarin stond dat grote energiebedrijven zeggen dat voor de transitie naar een groene toekomst er nog veel meer aardgas nodig is. En dat de vraag naar gas nog tientallen jaren aanhoudt. Ik vond dat zelf wel opvallend, gezien het feit dat we steeds meer duurzame energie opwekken. En in de toekomst dat eigenlijk alleen nog maar meer zou worden. En ik kon dat niet helemaal rijmen met de toenemende vraag naar gas. Gitte, weet jij wat daar de achterliggende gedachte achter is? 

Spreker 4 (Gitte)

Ja Peter, daar kan ik wel even op reageren. Inderdaad, we gaan steeds meer energie duurzaam opwekken. Vooral natuurlijk met wind en zon. Het nadeel daarvan is dat er geen elektriciteit is als het niet waait of de zon niet schijnt. Dus in de nabije toekomst zullen we echt gascentrales nodig hebben om op die momenten voldoende energie beschikbaar te stellen. Het goede van gascentrales is dat ze heel flexibel zijn. Dus je kan ze heel makkelijk aan- en uitzetten. Bijvoorbeeld kolencentrales, voor kolencentrales is dat veel lastiger. Gelukkig zijn gascentrales ook nog veel schoner en efficiënter dan kolencentrales. Dus sowieso beter voor het milieu. Dus de komende jaren gaan gascentrales een heel grote rol spelen in dat aanbod als we geen wind- of zonne-energie hebben. In de verdere toekomst, dus als we verder vooruitkijken, dan hopen we ten eerste dat gebruikers flexibeler met energie omgaan. Dus meer hun afname op de opwek afstemmen. En natuurlijk, als we echt verder kijken, dan zou groene waterstof als energiedrager een grote rol kunnen spelen. Maar het proces van groene waterstof en het omzetten in elektriciteit en dan weer terug, dat is allemaal heel inefficiënt. Dus om dat op grote schaal in te zetten, is er heel veel groene elektriciteit nodig. Van bijvoorbeeld wind op zee. En dat zit er dus de komende tijd nog niet in.

Spreker 1 (Peter)

En waar we zien dat de vraag naar gas toeneemt, zien we dat aan begin oktober vrij weinig gas werd afgenomen. Dat had alles te maken met de relatief warme weren in begin oktober. Dat was echt wel heel bijzonder, hoe warm het was. Maar je zag ook wel dat toen het kouder werd, massaal de verwarmingen aanging en ook het bedrijfsleven meer gas ging afnemen.

Dat was eigenlijk vanaf het moment van zo'n 14 oktober, zag je echt een plotselinge toename van de afname van gas.  Zie je dat dan ook terug op de prijzen op de gasmarkt, Bart?

Spreker 2 (Bart)

Ja, dat zie je inderdaad echt wel terug op de gasprijzen, maar dan echt voornamelijk op de spotmarkt zie je dat terug. Dus de day-aheadmarkt. Zo steeg bijvoorbeeld de spotprijs van gas op de LEBA van 9 op 10 oktober met ruim 9 euro per megawattuur. Dus het zit hem al vooral in de aankondiging van kouder weer, dan dat het echt daadwerkelijk op de dag zelf zit dat het kouder wordt. Op de korte termijnmarkten, dus vooral met leveringen in de komende maanden, zie je het ook heel erg terug.  En natuurlijk op de lange termijnmarkten, dus echt de jaren vooruit, zie je het eigenlijk niet zo goed als niet terug.

Spreker 1 (Peter)

En dan mooi nieuws van ons eigen Vattenfall, dat was de opening door koning Willem-Alexander van het windpark Hollandse Kust Zuid. Tot nog toe het grootste offshore windpark van Vattenfall. Een deel van dit windpark is ook eigendom van de BASF en Allianz. Maar allereerst, de verwachte productie uit Hollandse Kust Zuid zal overeenkomen met een stroomverbruik van 1,5 miljoen huishoudens. Dat is echt wel fors. Maar wat betekent dit nieuwe windpark, wat betekent dat voor de Nederlandse elektriciteitsvoorziening?

Spreker 4 (Gitte)

Nou, windpark Hollandse Kust Zuid gaat ongeveer 5 tot als het hard waait 6 terawattuur per jaar opleveren. In totaal verbruikt Nederland ongeveer 120 terawattuur in elektriciteit. Dus ongeveer 4% van het totale energievoorraad kan worden geleverd door Hollandse Kust Zuid. Dat is echt heel veel voor één windpark. Het aandeel duurzame energie van wat er verbruikt werd in 2020 was 15%. Natuurlijk gaat zo'n heel groot nieuw windpark dat percentage flink omhoog krikken.

Spreker 1 (Peter)

Dat is wel een mooie ontwikkeling. Zoals ik al in mijn inleiding zei, zijn wij niet de enige eigenaar als Vattenfall. Allianz en BASF zijn ook gedeeltelijk eigenaar. Dat zijn geen energiebedrijven. En waarom nemen deze bedrijven een windpark in eigendom of een aandeel daarin? Is dat iets wat we in de toekomst vaker zullen zien?

Spreker 3 (Ruzica)

Dat gaan we zeker in de toekomst vaker zien. Allianz bijvoorbeeld investeert namens miljoenen polishouders in duurzame energie. En bezit veel zon- en windparken. En BASF verkleint hiermee hun CO₂-voetafdruk op locaties in Europa. Hiermee verzekert het zichzelf via directe investeringen van groene energie.

Spreker 1 (Peter)

Volgens mij een goede ontwikkeling. Gaan we dat in de toekomst vaker zien, van dat soort grote windparken, Gitte?

Spreker 4 (Gitte)

Ja, zeker gaan we dat vaker zien. De afspraken die nu staan, is dat er in 2030 21 gigawatt aan windenergie op zee beschikbaar moet zijn. En in 2050 moet dat zelfs 70 gigawattuur zijn. Hollandse Kust Zuid is 1,5 gigawattuur. Dus dat is een hele belangrijke stap in deze doelen. Er is ook wel wat minder goed nieuws. Want iedereen hoort het natuurlijk overal. Kosten zijn gestegen, van ongeveer alles. En wat je ziet is dat de opbrengsten van de bedrijven die die parken aanleggen, erg onder druk staan. Er zijn ook al wat voorgenomen parken, om die reden van de baan. Dat is wel heel vervelend nieuws. Wat je ziet is dat tegenwoordig parken subsidievrij worden gebouwd. Dus dan is er nog geen zekerheid van inkomsten meer.

Natuurlijk wordt met Corporate Power Purchase Agreements, bijvoorbeeld zoals met BASF. In ieder geval een deel van de inkomsten zeker gesteld. Maar die hoge bouwkusten kun je daar niet helemaal in afvangen. De prijzen moeten natuurlijk wel concurrerend blijven. Je moet wel afnemers blijven vinden voor die CPPA's.

Spreker 1 (Peter)

Dus die windparken vormen wel een belangrijke sleutel in die hele energietransitie. Je ziet natuurlijk ook dat bedrijven graag willen verduurzamen. Maar waar ze tegenaan lopen, dat is wel dat onze elektriciteitsnetwerk vol is. Op steeds meer plaatsen in Nederland is het voor met name grote bedrijven niet mogelijk om een aansluiting te krijgen op het elektriciteitsnet. Of dat ze problemen hebben met de teruglevering van de energie van hun zonnepanelen. Dat is echt wel een issue. Want ze willen graag wel verduurzamen. Hoe kijken jullie tegen dat probleem aan? Is dat wel een probleem en zijn daar ook oplossingen voor? Het zijn heel wat vragen. Maar kun jij daar iets over zeggen, Ruzica?

Spreker 3 (Ruzica)

Klanten hebben hier echt problemen mee. Want het is altijd een topic in gesprekken. Ze willen verduurzamen. En dat gaat vaak gepaard met elektrificatie. En daar is dan geen capaciteit voor. Wij proberen mee te denken. Dus zeg maar een batterijoplossing. Maar wij kunnen het niet oplossen. Vergelijk het maar met een snelweg en een auto. In dit geval zijn wij de autobouwer. We hebben geen impact op de snelwegen.

Spreker 2 (Bart)

De oplossing op langer termijn voor dit probleem... is bijna alleen het uitbreiden van het elektriciteitsnetwerk. Maar op korte termijn kunnen wij inderdaad met klanten meedenken. Of we kunnen kijken naar een batterij voor de klant. Of een omvormer bij zonnepanelen die kan afschakelen. Maar dit is per klant afhankelijk wat de beste oplossing is voor deze klant.

Spreker 1 (Peter)

In het verlengde daarvan... Ik zei het net al over het terugleveren. We hebben ook een vraag van een luisteraar gekregen. Waarom je moet betalen voor het terugleveren van elektriciteit die je opwekt met zonnepanelen? Gitte, kan je uitleggen hoe dat zit?

Spreker 4 (Gitte)

Ja, zeker. Dus bij grootverbruikaansluitingen heb je niet te maken met de salderingsregeling, zoals kleinverbruikers die hebben. Er zijn heel veel verschillende regels voor de vergoeding die je krijgt bij teruglevering van grootverbruikaansluitingen. Maar een heel veel voorkomende, ook bij ons, is om de marktprijs en dan bedoelen we daarmee de spotprijs te krijgen van elektriciteit op het moment dat je het teruglevert, min een afslag. Wij vinden dat ook een hele eerlijke manier. Want je krijgt voor je elektriciteit wat het op dat moment waard is. Alleen op het moment dat alle zonnepanelen in Nederland ... en er zijn inmiddels flink wat zonnepanelen ... als die allemaal gaan terugleveren, dan zie je dat de kans op negatieve prijzen best wel stijgt. Dus als het heel erg zonnig is, dan zie je wel relatief vaak nu negatieve prijzen. Dus als jij de marktprijs krijgt voor jouw teruglevering dan krijg je negatieve prijzen op het moment dat al die zonnepanelen gaan leveren. Wat dan helpt, wat Bart net al even zei... is bijvoorbeeld om gewoon meer energie af te nemen op het moment dat de zon schijnt. Dus bijvoorbeeld je productieproces harder te laten draaien... overdag tussen 13.00 en 15.00 uur bijvoorbeeld.

Je kan dan eventueel ook de energie opslaan voor later in een batterij. Ik hoop dat dat voldoende antwoord geeft op de vraag.

Spreker 1 (Peter)

We hebben al ontzettend veel onderwerpen de revue laten passeren. We zijn ook al eventjes bezig met deze podcast. Ik wil graag afronden, maar niet nadat ik jullie gevraagd heb ... natuurlijk om ook even kort vooruitblik te werpen op de komende maand. En dat is dan de maand november. Bart, kan jij iets zeggen over de komende maand?

Spreker 2 (Bart)

Ik denk dat het conflict in het Midden-Oosten vooral bepalend zal blijven voor de energieprijzen. De risicopremies die daardoor worden ingeprijsd die zullen nog een tijdje gaande blijven. En zeker bij verdere escalatie kan dat mogelijk zorgen voor nog hogere prijzen.

Spreker 1 (Peter)

Gitte?

Spreker 4 (Gitte)

Een prijsverlagend effect zou het weer kunnen zijn. Dus vooralsnog is de verwachting dat het relatief zacht blijft voor de tijd van het jaar. En hopelijk gaat het ook veel waaien. Dat is natuurlijk gunstig voor de opwek van elektriciteit...wat weer gunstig is voor de gasprijzen en elektriciteitsprijzen.

Spreker 3 (Ruzica)

De komende maanden moeten veel van mijn klanten nog inkopen. En dat kan natuurlijk ook een prijsopdrijvend effect hebben.

Spreker 1 (Peter)

Ja, nou dan wil ik jullie allemaal heel erg bedanken voor je bijdrage aan deze aflevering van de MarktRappodcast. En ik wil de luisteraars bedanken voor het luisteren naar deze podcast. Mocht u nog een vraag hebben die u graag beantwoord zou willen zien in deze podcast of wilt u meer weten over een bepaald onderwerp, laat het ons dan weten. Dat kan via podcast@vattenfall.nl. En nogmaals bedankt voor het luisteren en tot volgende maand.

-- EINDE PODCAST --