MarktRappodcast: Beluister de podcast van november en blijf op de hoogte

Luister de podcast van november

Deze aflevering duurt 16:30 min.

Heeft u vragen?

Heeft u een vraag over de energiemarkt of over energie in het algemeen? Mail deze dan naar podcast@vattenfall.nl. We behandelen uw vraag graag in een volgende podcast!

Of lees de podcast van november

Spreker 1 (Peter Kortstra):

Welkom bij alweer de derde Marktrappodcast. Deze keer kijken we terug naar de maand november. Bij mij aan tafel zitten deze keer Rick Marsman, Bart van Nobelen en Tim Koch. Tim is beleidsadviseur bij Vattenfall en die schuift deze keer aan omdat er veel van de zaken die we vandaag bespreken een relatie hebben met zijn dagelijkse werkzaamheden.

Ja, allereerst. We lazen onlangs in de media dat ook China een langdurig contract heeft getekend met Qatar voor de levering van LNG. Eerder had Shell dat ook al gedaan in Europa. En jullie gaven in de vorige podcast ook al wel aan dat het contract van Shell niet zo heel veel impact zou hebben op de gasmarkt. Maar nu China ook een langdurig contract heeft gehad, zou je zeggen er is veel rust op de gasmarkt. Is dat dan van invloed op die gasmarkt?

Spreker 2 (Bart van Nobelen):

Nou ja, het kan zeker een invloed hebben op de gasmarkt. Maar deze contracten, de volumes die Qatar dus gaat produceren, waren eigenlijk al bekend op de markt. Dus daarom dat deze contracten worden gesloten heeft daar niet heel veel impact op. Vooral dat een stuk van de vraag ligt nu vast. Maar ja, het deel van de aanbod is ook vastgelegd. Dus aan beide kanten van de weegschaal gaat er wat van de markt af. Verder zijn deze hoeveelheden niet dekkend voor het land. Zoals Shell dat voor Nederland heeft gesloten zo'n contract. Ongeveer 10% van de jaarlijkse gasbehoefte in Nederland. Dus ja, het is zeker een deel. Maar daarnaast is er nog een groot deel van de markt nodig voor gas. Zowel in Nederland als in China. En de rest van dit soort contracten die worden gesloten.

Spreker 1 (Peter Kortstra):

Ja, ook niet als je dan kijkt naar ander goed nieuws, lijkt mij. Dat er deze maand in Noorwegen een nieuw gasveld is ontdekt. Naast het bestaande Gina Krog gasveld. En die productie daarvan, dat zou al snel opgepakt kunnen worden. En betekent dat er volgend jaar al geleverd kan worden. Je zou zeggen, dan is er nog meer aanbod van gas. En heeft dat dan ook niet effect op de gasmarkt?

Spreker 2 (Bart van Nobelen):

Nou ja, het heeft ook weer een klein beetje effect op de gasmarkt. Van leveringszekerheid zie je hierdoor nog geen sprake. Want het is echt maar een heel klein gasveld waar het over gaat. Maar ja, alle kleine beetjes helpen natuurlijk weer. Het fijne aan dit gasveld is inderdaad dat het echt naast een ander al bestaand gasveld ligt. Waardoor alle infrastructuur al aanwezig is. En ook was er nog capaciteit over bij deze infrastructuur. Waardoor de productie heel snel al van start kan gaan. Dus het heeft weinig effect op de gasmarkt. Maar het helpt in ieder geval wel voor een stabiele gasmarkt. Het zijn positieve berichten. Alle kleine beetjes helpen weer.

Spreker 1 (Peter Kortstra):

Iets anders, en dat is een van de redenen dat Tim vandaag ook bij ons aan tafel zit. Is dat we op nu.nl lazen een artikel dat het investeren in energieopslag niet zo heel interessant is. En dat is best wel iets wat een probleem is. Want Tennet verwacht toch wel dat er flexibel vermogen nodig is. Zeker met de opkomst van de duurzame energie. En de toename van het gebruik van duurzame energie. Tennet schat in dat er tussen de 8 en 9 gigawatt aan flexibel vermogen beschikbaar moet zijn. Op dit moment is daarvan maar 0,15 gigawatt gerealiseerd. Dus dat is een behoorlijke gap. En bedrijven geven aan dat het desondanks niet rendabel is om te investeren in die opslag. Zoals batterijen. Tim, zou jij iets kunnen zeggen hoe dat zit? Want het heeft met name te maken volgens mij met de nettarieven.

Spreker 3 (Tim Koch):

Ja, dat klopt. Als we kijken naar de nettarieven, dat zijn de kosten voor het gebruik van het net die de netbeheerders vragen, die bestaan eigenlijk uit drie dingen. Dus dat zijn de transportverliezen van elektriciteit bij het transport. Het beheer van het net zelf. En investeringen in uitbreidingen van het net.

Spreker 1 (Peter Kortstra):

En waarom zijn die kosten dan zo gestegen?

Spreker 3 (Tim Koch):

Ja, wat we nu eigenlijk zien is dat die stijging vooral komt door de gestegen kosten van elektriciteit die ingekocht moet worden om die transportverliezen te compenseren. Maar in de toekomst verwachten we ook dat de investeringen in het net een groter deel van die nettarieven gaan uitmaken.

Spreker 1 (Peter Kortstra):

Ja, en waarom raakt het dan zo specifiek die opslag waar zo'n behoefte aan is?

Spreker 3 (Tim Koch):

Ja, het gaat dan eigenlijk over de kosten van netgebruik. En bij opslag, als een batterij oplaadt, betaalt die dan ook nettarieven. En op dit moment zijn die nettarieven dusdanig hoog dat er inderdaad gewoon bijna geen batterijen worden gebouwd. En er dus ook niet veel wordt geïnvesteerd in opslag. Maar het gaat natuurlijk niet alleen om batterijen. We hebben hetzelfde probleem met e-boilers en elektrolyse apparaten. En natuurlijk zien we dat ook bij onze klanten, bij bedrijven die willen elektrificeren.

Spreker 1 (Peter Kortstra):

Ja, dus eigenlijk doordat die nettarieven zo hoog zijn, blijven de investeringen achter. En tegelijkertijd zorgen die er op hun plaats weer voor dat ze bijdragen aan het verlagen van de prijs.

Spreker 3 (Tim Koch):

Ja, precies. We zitten dus eigenlijk vast in een soort vicieuze cirkel.

Spreker 1 (Peter Kortstra):

En wat kunnen we daaraan doen, Tim?

Spreker 3 (Tim Koch):

Ja, het is dus goed voor de energietransitie als we lagere nettarieven zouden hebben. En daarom zou je bijvoorbeeld kunnen kijken naar de toekomst. Maar dat je die investeringen in het net niet uit de nettarieven zelf betaalt, maar financiert uit de algemene middelen. Ja, er moet veel bijgebouwd worden juist om ook elektrificatie te faciliteren. En dan is het eigenlijk een beetje net als met de deltawerken. Er moet veel extra bijgebouwd worden en de deltawerken hebben we ook niet uit de waterschapsbijdragen gefinancierd. Dan zou je eigenlijk zeggen van we moeten dit op een andere manier aanvliegen.

Spreker 1 (Peter Kortstra):

Ja, dus eigenlijk zeg je van de overheid die zou die netinvesteringen moeten financieren.

Spreker 3 (Tim Koch):

Ja precies, dat zou een optie kunnen zijn. En tegelijkertijd zou je ook kunnen kijken naar wat dan alternatieve contractvormen heet. Dat is eigenlijk dat als je nu een contract hebt met de netbeheerder, heb je een vast contract voor een gecontracteerd vermogen. Maar als je bijvoorbeeld kijkt naar een bedrijf dat alleen 's nachts vrachtwagens oplaadt, dan zou zo'n bedrijf misschien meer kunnen hebben aan een contract dat alleen 's nachts toegang geeft tot het net en dan overdag niet. En dat je daar in ruil voor korting krijgt op je nettarieven.

Spreker 1 (Peter Kortstra):

Ja, dat zijn mooie ideeën, maar hoe concreet is dat nu al?

Spreker 3 (Tim Koch):

Ja, financiering uit algemene middelen is natuurlijk een politiek besluit. Dus zoiets zou in de formatie op tafel kunnen komen. Voor alternatieve contractvormen werkt de ACM op dit moment aan een codebesluit. Dus eigenlijk een soort lagere wetgeving om dit mogelijk te maken. En dat zou dan volgend jaar al in werking kunnen treden.

Spreker 1 (Peter Kortstra):

Ok, nou dat klinkt in ieder geval veelbelovend. Voor dit onderdeel van de energietransitie eigenlijk, want dat is een belangrijk onderdeel. Iets anders Tim, waar ik ook graag jouw mening over hoor, is dat in de Volkskrant stond een artikel over de energieprijzen. Die zouden de komende jaren eigenlijk alleen maar gaan stijgen. En ja, eigenlijk is het naar mijn mening zo dat er steeds meer opwek is vanuit wind en vanuit zon. Dus je zou zeggen, er komt steeds meer aanbod. En dus zouden de prijzen moeten gaan dalen. Ook omdat je daar dan geen fossiele brandstoffen voor nodig hebt. En dus die goedkoper te produceren is. Maar als ik het las dan staat daar dat consumenten en bedrijven gaan dit decennium 92% meer betalen voor de elektriciteit en aardgas. Zou jij kunnen uitleggen hoe dat kan? Dat lijkt heel tegenstrijdig.

Spreker 3 (Tim Koch):

Ja, nee inderdaad. Ja, zonder gelijk in de cijfertjes te duiken. Maar op de studie valt wel het een en ander te nuanceren. Ze vergelijken de prijzen van 2020 met die van 2030. Maar natuurlijk in 2020 zaten we midden in de coronacrisis. Dus als je de cijfers, de getallen van vandaag, van 2023 ernaast legt, dan valt dat verschil wel een stuk lager uit.

Spreker 1 (Peter Kortstra): 

Dus eigenlijk kan dat hele rapport wel de prullenbak in, Tim?

Spreker 3 (Tim Koch): 

Ja, natuurlijk ook niet direct. Maar ja, we hadden het erover dat er veel investeringen nodig zijn in infrastructuur. En dat heeft natuurlijk een prijskaartje en dat zit daarbij. Tegelijkertijd zijn die investeringen natuurlijk wel nodig. Voor elektrificatie, voor de energietransitie. En om ervoor te zorgen dat we al die fossielvrije productie ook daadwerkelijk kunnen transporteren. En inderdaad, wat je al zei. Als het er eenmaal staat, dan heb je wel een goedkoper en stabieler systeem. En dat is iets dat je niet krijgt als je niks doet. Dus het is ook een prijskaartje aan niks doen.

Spreker 1 (Peter Kortstra):

Ja, helder.

Spreker 4 (Rick Marsman):

Ik had het rapport ook gelezen en er stond ook het een en ander over leveringskosten. Dat die flink zouden stijgen. Maar kijk je naar het stukje marktprijs. Dan zie je eigenlijk voor de komende vier, vijf jaar dat het stukje marktprijs gaat zakken. Kijk je aan de andere kant naar de kosten van een leverancier om de leveringskosten voor onbalans en voor het profileren. Dan zie je dat die juist gaan toenemen. Zeker met klanten met meer duurzame opwek. En daar zou het wel eens kunnen stijgen naar 20% eigenlijk van hun leveringsprijs. Gaat bestaan uit onbalans en profielkosten. En kijk je naar het marktprijs. Dan wordt het aandeel dus alleen maar kleiner.

Spreker 1 (Peter Kortstra):

En kan de klant daar zelf nog iets aan doen?

Spreker 4 (Rick Marsman):

Dat kunnen ze zeker. En dat heeft mee te maken door te gaan verbruiken wanneer de duurzame opwek is. Dus op momenten dat de prijs laag is moet je gaan verbruiken. En daar profiteer je dus eigenlijk van de lagere prijs. En ook wellicht in de toekomst. Met batterijen en andere manieren om je eigen profiel voorspelbaar te maken voor jouw leverancier. Zodat die weet wat jij gaat verbruiken.

Spreker 1 (Peter Kortstra):

Ok, bedankt Rick. Een ander onderwerp. Begin deze maand zagen we dat er een enorme opbrengst was aan windenergie. Ik dacht zelfs dat het de derde hoogste opbrengst was in één week tijd in Europa. Hoeveel is dat wel niet Rick?

Spreker 4 (Rick Marsman):

Het was iets van 16,3 terawattuur. Dat zijn iets van 150 gascentrales die een week lang 24 uur 7 dagen per week draaien. Er komt iets op ruim 6,5 miljoen huishoudens in Nederland. Dat die daar een jaar lang elektriciteit van kunnen verbruiken. Ja, dat is een gigantische hoeveelheid.

Spreker 1 (Peter Kortstra):

Toch zagen we in tegenstelling tot voorgaande maanden dat er maar vrij weinig uren waren met negatieve prijzen. Ondanks die hele hoge opbrengst. Dat is dan niet wat je verwacht. Wie kan daar wat over zeggen?

Spreker 4 (Rick Marsman):

Ja, wat je eigenlijk ziet is dat in november is de maand dat de elektriciteitsvraag toeneemt. En we zagen de negatieve prijzen met name in het voorjaar en in de zomer. En dan is er minder vraag naar elektriciteit. Dus de vraag in een maand als november dat is hoger. Dus ja, dan is de kans op een negatieve prijs ook minder. Wat je verder natuurlijk ziet. Het weer hield niet echt over de afgelopen maand. Veel regen en donkere dagen. Dus de opwek met PV is ook een stuk minder. En de momenten met extreem negatieve prijzen was een dag waarbij het en waaide en de zon scheen. En minder vraag. Ja, dat speelt in november een veel minder belangrijke rol dan het in een maand als juni bijvoorbeeld zou doen.

Spreker 1 (Peter Kortstra):

Ja, want aan de andere kant lazen we ook in het laatste marktrapport dat de wind bepaalt de energiemarkt. Dus de invloed van het weer. En in dit geval ook de wind. Ja, die wordt wel steeds belangrijker. Zou je daar nog iets over kunnen zeggen Rick?

Spreker 4 (Rick Marsman):

Ja, dat klopt. Wat je vaak ziet met wind. Het is vaak dat een langere periode wat harder gaat waaien. En daarmee halen ze eigenlijk een basislast wat anders met fossiele opwek zou opgewekt worden. Uit de merit order. Of die drukken ze eigenlijk omhoog. Of hoe je het ook wilt zien. Waardoor een asset met lagere kosten de prijs gaat zetten. Dus op het moment dat het hard waait zie je de prijs veel lager liggen dan op het moment dat de wind wegvalt. En dus die gascentrale weer die basislast die de wind eerder heeft geproduceerd weer moet oppakken. Dan krijg je een hogere prijs.

Spreker 1 (Peter Kortstra):

Ok, helder. Ja, dan zijn we aangekomen bij de vraag van de luisteraar. We kregen hier een mail over. En op zich denk ik wel een mooie vraag. Het hield mij in ieder geval ook wel bezig. We zien de afgelopen tijd dat de prijzen van benzine en diesel enorm zijn gedaald. En dat komt mede door de lage olieprijzen. Maar in het verleden lazen we altijd ook in de kranten dat die energieprijzen als gevolg daarvan ook stijgen of dalen. Als de olieprijzen gaan stijgen of dalen. Maar die relatie hoor je tegenwoordig niet echt meer. Kan een van jullie uitleggen of daar nog een enig effect is tussen die twee?

Spreker 4 (Rick Marsman):

Ja, dat is wel een goeie. Het is denk ik wel goed om even te vertellen. Vroeger werden de gas- en olieprijs aan elkaar geïndexeerd. En dat had ermee te maken dat in de jaren 50 bijvoorbeeld werden die gasbellen ontdekt bij andere oliebronnen. Dus er zat een algemeen gewin in om die gas- en oliebronnen, omdat ze naast elkaar lagen, om daar ongeveer dezelfde prijs voor te hebben. Maar ik denk ergens. Vorig decennium, toen zag je meer en meer dat die prijzen los van elkaar raakten. Omdat steeds meer contracten werden geprijsd tegen de prijs op een gashub. Bijvoorbeeld in Nederland de TTF. En daardoor zag je die koppeling tussen olie en gas wegvallen. Er worden ook wel onderzoeken naar gedaan. Of dat nog gebeurt elders in de wereld. Maar je zag bijvoorbeeld in 2020 tijdelijk wel weer een koppeling. Of daar leek het in ieder geval op. Maar dat had er meer met corona te maken. Op beide markten was er sprake van een groot overaanbod. Waardoor die prijzen eigenlijk op hetzelfde moment hard daalden. En later weer, toen de vraag weer aantrok, de prijzen weer gingen stijgen. Maar het is ook wel het verschil dat gas is meer en meer, of wordt minder, maar het is veel meer een geografisch, regionaal markt. En olie is een wereldmarkt. Dus daardoor krijg je ook andere dynamieken die de prijs beïnvloeden.

Spreker 1 (Peter Kortstra):

Nou, voor mij helder. Ik hoop ook voor de luisteraar van deze podcast. En dat de vraag daarmee beantwoord is. Dan zijn we aangekomen bij het einde van deze podcast. Maar natuurlijk wil ik ook graag jullie korte vooruitblik voor de komende maand horen. Bart, heb jij iets voor de komende maand waarvan je zegt daar moeten we rekening mee houden of opletten?

Spreker 2 (Bart van Nobelen):

Aangezien de aandacht op de oorlogen toch echt wel wat is verminderd in de wereld. Ik denk dat voornamelijk het weer en dan vooral de verwachte temperaturen vooral de markt in hun greep zullen houden. En vooral de vooruitblikken naar wat gaan januari en februari nog doen. Peter: Ok. En Rick?

Spreker 4 (Rick Marsman):

Ja, daar sluit ik me eigenlijk bij aan. Temperatuur. Er zit best wat onzekerheid in de voorspellingen voor de komende weken. Of het toch iets kouder wordt. Niet extreem koud, maar iets kouder dan gemiddeld. Of temperaturen worden net boven gemiddeld. En hoe warmer het in december blijft. Hoe meer zekerheid we weer hebben voor januari en wat Bart ook zegt februari. Peter: Ja, dus het weer wordt er wel een bepalende factor de komende maanden in ieder geval. Tim?

Spreker 3 (Tim Koch):

Ja, er zijn natuurlijk net verkiezingen geweest. En ook op energiegebied ligt er veel beleid dat nog gemaakt moet worden. Dus dat is zeker iets om in de gaten te houden. Zoals bijvoorbeeld de nettarieven waar we het net over hadden.

Spreker 1 (Peter Kortstra):

Ja, helder. Dan wil ik iedereen bedanken voor het luisteren naar deze marktrappodcast. Hopelijk vond u het weer interessant. In december zijn we er weer. Dan ietsjes eerder dan normaal. Dan komen we met een jaaroverzicht. We bespreken dan in vogelvlucht de ontwikkelingen van de energiemarkt in het afgelopen jaar. En dan kijken we ook even kort vooruit naar het nieuwe jaar 2024. Tot de volgende keer.

--EINDE--