MarktRappodcast: Beluister de podcast van januari en blijf op de hoogte

Lees de podcast over januari

Dit is MarktRappodcast, een maandelijkse podcast van Vattenfall. In deze podcast bespreken vier marktexperts de belangrijkste trends en ontwikkelingen op de energiemarkt van de afgelopen maand en kijken ze alvast vooruit naar de komende maand.

Peter Kortstra: Welkom bij deze eerste MarktRappodcast van 2024. Een jaar wat we redelijk koud zijn begonnen, enorm lage temperaturen. Dat zal vast ook wel effect hebben gehad op de energiemarkt, vermoed ik. Maar daar gaan we het straks zeker nog over hebben.

Deze week bij mij aan tafel Janneke van Veldhuizen. Janneke is manager van de afdeling Solutions Development. Solutions Development, waaronder ook de Markt Expertise Desk valt. Ook aan tafel zit weer Rick Marsman. Hij is marktexpert bij de zakelijke markt van Vattenfall. En u heeft hem al eerder in enkele andere podcasts gehoord. En deze keer hebben we ook een gast aan tafel, collega Tobias Frankema. Tobias is werkzaam bij afdeling Markets, de handelsafdeling van Vattenfall.

Welkom alle drie. Mijn naam is Peter Kortstra en ik begeleid deze podcast. Allereerst wil ik bij onze gast van vandaag beginnen, Tobias, jij werkt op de handelsafdeling van Vattenfall. Kun je kort aangeven wat deze afdeling precies doet en wat jouw rol daar is?

Tobias Frankema: Ja, nou ja handelsafdeling … een deel van Markets is inderdaad de handelsafdeling. Ik zit zelf in een team dat zich meer bezighoudt en als je het heel plat slaat, de in- en verkoop van duurzame energie op grote schaal. PPA’s, heet dat, Power Purchase Agreements, dat is de eigenlijke focus op nou ja, onze offshore windparken, die we eigenlijk door heel Noordwest-Europa bouwen, subsidievrij.

En waar we dus langetermijn afnemers bij zoeken om eigenlijk die zekerheid te hebben voor inkomsten, voor die parken, omdat het compleet is blootgesteld aan de markt. Dus ja, dat doe ik vooral dan gefocust in Nederland. Daar zit een internationaal team dat dus in Londen zit, in Stockholm, in Hamburg en eigenlijk op alle parken zich focust in Noordwest-Europa.

Peter Kortstra: Nou, dat is een hartstikke actueel onderwerp denk ik, waar we ook later in de podcast nog op terugkomen, over de garanties van oorsprong, GVO's. Dus fijn dat je aan tafel zit, Tobias. Dan gaan we nu even kijken naar de energiemarkten. De afgelopen maand, en dan hebben we het over de maand januari van dit nieuwe jaar, zijn we zoals ik al aangaf redelijk koud begonnen met lage temperaturen. En dat betekent dan vaak dat het gasgebruik fors toeneemt. Nou, was dat ook deze keer het geval en wat betekent dat voor de energiemarkten? Wie van jullie zou daar iets over kunnen zeggen? Misschien Rick, jij?

Rick Marsman: Ja, dat kan ik zeker. Ja, je zag inderdaad dat het gasverbruik wel erg sterk toenam. De opslagen werden ook flink aangewend. Meer per dag eigenlijk dan in de afgelopen jaren, dat je per dag zag.

Verder, wat wel opviel was dat de spotprijs juist daalde. En dat kwam er mede door omdat marktpartijen toch al ruim in hun jasje zaten. Dus ze hoefden minder gas extra bij te kopen op de spotmarkt. Dus je zag de spotprijs dalen. En daardoor daalden de termijnprijzen de afgelopen maand ook. En ja, zelfs het laagste niveau sinds augustus dit jaar voor de maand vooruit.

Peter Kortstra: Ja, dus er was ook voldoende aanbod en de voorraden waren goed, als ik het zo kort samenvat. Ja, want zoals je aangaf, we zagen zelfs dat er een paar dagen na die eerste koude periode dat de prijzen, en dat was dan zo rond 15 januari, dat die prijzen zelfs net zo laag waren als de prijzen in augustus. Hoe bijzonder is dat, Tobias?

Tobias Frankema: Ja, natuurlijk. Voor de mensen thuis. Ik heb natuurlijk ook nog even bij Rick en Janneke in een team gezeten als marktexpert. Dus ook heel leuk om hier te zijn vanuit die achtergrond.

Maar inderdaad, wat je natuurlijk sinds Oekraïne ziet, is dat er ontzettend veel risicopremies in de markt zitten. Dus gedurende het jaar, ook in de zomer, wordt er rekening gehouden met het scenario dat als het extreem koud wordt of op geopolitiek vlak er nog iets gebeurt, in de winter, dat die prijzen weer echt het dak door kunnen stijgen. Nou, dat valt dus deze winter heel erg mee. Het is al even koud geweest, maar het gasverbruik is nog een stukje lager dan gemiddeld. Het weer, nu is het weer wat warmer, het waait veel, dus het gasverbruik ligt gewoon een stuk lager. Dus die risicopremies, die zie je nu een beetje verdampen. En hoe dichter we bij het eind van de winter komen, hoe lager het risico dat het nog een keer heel koud wordt. Ja, dus vandaar die trend.

Peter Kortstra: Ja, want je gaf het zelf ook al even aan. Het was een koude periode, maar het was ook weer niet extreem koud en de voorraden zijn goed. We kregen daarover ook een e-mail binnen van een luisteraar van deze podcast. En ik vond het wel een terechte vraag, want het verbaasde mij ook wel een beetje.

En die vraag ging over het feit dat, ondanks het sluiten van de Groningse gasvelden, de afgelopen weken toch weer gebruik gemaakt werd van Groningen. Het werd dan op een waakvlam gezet, zoals dat heet. Als gevolg van het koude. En ik vond het zelf wel verrassend. Enerzijds omdat er blijkbaar toch nog gas gewonnen wordt uit het veld. Maar anderzijds omdat het eigenlijk een redelijk korte periode met koud weer was. En ook weer niet heel extreem koud. Dus is dat dan nodig om in Groningen, zoals dat heet, een waakvlam aan te zetten? Wie zou dat kunnen uitleggen? Rick, jij misschien?

Rick Marsman: Ja, die waakvlam, zeg maar, werd op een waakvlam meer gezet eigenlijk voor als back-up. Voor het geval dat de gasopslag waar laagcalorisch gas in zit. Als die uitvalt, en bij een bepaalde temperatuur, dus bij die min 6,5 als ik het goed heb .... krijg je dan als het uitvalt, kan er in één keer een tekort zijn in de markt.

En dan hebben ze het Groningen-gas nodig om bij te springen. Dus het was eigenlijk een back-up voor een noodsituatie. En niet per se om meteen extra gas in het gasnet te pompen.

Peter Kortstra: Nee, want als ik het goed heb begrepen is het gasveld ook nog niet definitief .... dicht. Dat is pas volgens mij later het geval. Een laatste vraag nog over het gas, en dan kunnen we dat onderwerp denk ik ook afsluiten. Maar we zien het conflict in het Midden-Oosten, dat breidt zich steeds verder uit. Ook door die aanvallen op de zeevaart .... in de Rode Zee, door de Houthi-rebellen. De mogelijke betrokkenheid van Iran bij het conflict. Aanslagen in Libanon. Wat dat betreft lijkt de geest uit de fles. In hoeverre beïnvloedt dat de gasprijs? Of gaat het weer .... eigenlijk toch de prijs het meest te bepalen? Want dat is natuurlijk eigenlijk wel de belangrijkste speler.

Rick Marsman: Ja, zeker in deze winter. Maar als je dan even specifiek naar het LNG kijkt. In december kwam ongeveer 14% van de LNG .... voor de EU uit Europa, uit het Midden-Oosten. Kijk je naar het hele kwartaal, dan is het ongeveer 6% van de totale gasimport van de EU komt uit het Midden-Oosten. Dus het is een beperkte toestroom die via het Suezkanaal gaat. Maar aan de andere kant van de wereld hebben we ook nog het Panamakanaal. En daar heb je het probleem van droogte. Waardoor er eigenlijk ook geen schepen vanuit Amerika richting de westkust kunnen. Dus richting Azië. Dus als ze die schepen hier eerst naar Europa zouden varen en om het LNG hier af te leveren. Maar worden die prijzen hier te laag, dan heeft dat schip niet heel veel keus dan of via Afrika door te varen .... of hier toch de LNG tegen een lagere prijs af te leveren. 

Dus het zorgt er ook wel weer voor dat het LNG-gas uit Amerika weinig andere opties heeft dan naar Europa gaan. Dus het is niet per se ook een belemmerende factor, maar het biedt ook voor de Europese markt in die zin een soort van kans voor lagere prijzen.

Tobias Frankema: Ja, en het weer blijft natuurlijk wel van invloed. Voor de komende weken ziet het er goed uit. De temperatuur is hoog. Er is redelijk wat wind. Alleen, ik weet niet welk jaar was het, 2018 of 2019 hadden we een heel koud staartje. Volgens mij eind maart. Dus het risico is niet verdwenen, maar voor de komende tijd ziet het er in ieder geval goed uit.

Peter Kortstra: Ja, want jij noemde het heel kort. De temperaturen zijn op zich goed, maar ook meer wind is ook belangrijk, hè?

Tobias Frankema: Ja, we hebben in Nederland steeds meer geïnstalleerde capaciteit aan windproductie. En niet alleen Nederland, maar ook landen zoals Denemarken, Duitsland. Dus vooral Noordwest-Europa. Als het daar veel waait, dan gaat het gasverbruik gewoon significant laag. Dus hoe meer het waait, hoe minder gascentrales moeten draaien. Dus dat zorgt ook voor wat verlichting op de gasprijs.

Peter Kortstra: Nou, ander positief nieuws. In Duitsland zien we dat al de helft van alle energie duurzaam wordt opgewekt. Ook in Nederland zagen we een recordopbrengst van zonne-energie. En we lazen ook in de media dat wereldwijd de klimaatdoelen weer iets dichterbij gekomen zijn. En dat de opwek van energie met behulp van hernieuwbare energie ook weer verder is toegenomen. Met behoorlijke hoeveelheden.

Ja, steeds meer bedrijven investeren daarom ook in het verduurzamen van hun bedrijfsvoering. En in dat kader hoorden we de laatste tijd ook veel over SBTi. En ik denk dat het goed is om even uit te leggen. Wat is dat eigenlijk, SBTi? En waarom is dat zo belangrijk? Janneke, lijkt me een mooi onderwerp voor jou.

Janneke van Veldhuizen: Ja, nou, het is een vrij complexe vraag waar we best lang bij kunnen stilstaan. Maar ik zou het proberen kort uit te leggen. Voor de afname van elektriciteit kennen we eigenlijk al vrij lang het stroometiket. En via het stroometiket kun je zien hoeveel, welk aandeel van de afgenomen elektriciteit duurzaam opgewekt wordt. SBTi gaat nog een stap verder. SBTi staat voor Science Based Target Initiative. En dat is een methodologie waarbij je de CO₂-uitstoot door de hele keten meet. En dat maakt de keten in het hele verhaal meetbaar. Wij als Vattenfall hebben ons gecommitteerd aan de CO₂-doelstellingen die nodig zijn om maximaal anderhalve graad opwarming te realiseren.

En die meten we eigenlijk door de hele keten. Dus dat betekent dat we meten wat er vrijkomt bij de productie van energie. Maar ook bij de bouw van een windpark en bij de geproduceerde staal die daarbij vrijkomt. Of wat er vrijkomt bij het produceren van staal. Maar ook wat onze afnemers aan CO₂ uitstoten. En wij als Nederland zijn natuurlijk een echt gasland. We hebben nog veel gasverbruik in Nederland, zo zijn we ingericht.

En daarbij zien we ook eigenlijk dat onze grootste uitdaging ligt op de CO₂ die vrijkomt bij de afnemers van gas. En hier zijn verschillende oplossingen mogelijk in de verre toekomst. Daarbij kun je denken aan elektrificering, maar ook aan waterstof wat nog iets verder vooruit ligt. Maar ook een onderwerp wat nu heel veel speelt is bijvoorbeeld groen gas. En daarbij komt dus ook een soort methodologie kijken met garanties van oorsprong die vergelijkbaar is met wat we al kennen bij elektriciteit.

Peter Kortstra: Ja, want GVO’s, daar kan jij wellicht, ik zei het al in de inleiding, daar kan jij iets meer over vertellen, Tobias.

Tobias Frankema: Ja, nee zeker. Nou ja, Janneke noemde al even het stroometiket. Dus elke leverancier in Nederland moet een stroometiket publiceren ergens in het voorjaar, voor het jaar daarvoor. Waarop eigenlijk staat uit welke bronnen de elektriciteit komt die wij leveren aan onze klanten. En de enige manier om dat aan te tonen is eigenlijk met garanties van oorsprong.

Dus als jij bij een leverancier groene stroom afneemt, dan moet jouw leverancier eigenlijk op de achtergrond zorgen dat hij een hoeveelheid garanties van oorsprong voor jou aanschaft. En dat voor elke megawattuur die eigenlijk wordt geleverd, moet een garantie van oorsprong worden ingezet.

Tegelijkertijd is ook voor elke megawattuur (MWh) aan duurzame elektriciteitsproductie die op het net wordt ingevoerd, komt een GVO beschikbaar. Die zijn verhandelbaar. Dus die kan je op de markt aanschaffen. En daar komt vraag en aanbod bij elkaar. Dus daar staat ook een bepaalde waarde op. Dus leveranciers die handelen daarop, die moeten die inkopen voor de elektriciteit die zij hebben.

Sommige leveranciers hebben natuurlijk zelf veel duurzame productie zoals wij, Vattenfall. Dus we zijn goed gepositioneerd op dat vlak. En je ziet ook bij, waar ik me op dagelijks basis mee bezig houd, PPA's en garanties van oorsprong. Dus ook altijd integraal onderdeel ervan, want die verkopen PPA's aan afnemers. Die kunnen aantonen dat ze duurzame energie afnemen, dus door middel van die garanties van oorsprong.

Peter Kortstra: Bedankt Janneke, ook voor je heldere uitleg over die SBTI's. Tobias, je geeft zelf al aan, eigenlijk het principe van de GVO's werkt ook op basis van vraag en aanbod. Zou je nu kunnen zeggen dat het op deze huidige markt interessant is om GVO's aan te schaffen?

Tobias Frankema: Ja, wat ik zei. Dus inderdaad vraag en aanbod komen bij elkaar. En er komen veel factoren bij kijken. Je hebt natuurlijk .... Het is natuurlijk een Europese markt. Dus in Nederland hebben we heel veel duurzame elektriciteit, maar ook in andere landen. Niet alle Europese landen zijn er bij aangesloten, het systeem. Maar, ja, je hebt dus inderdaad een Europese markt, dus die GVO's kunnen geïmporteerd en geëxporteerd worden. Wel zie je dat de prijzen van Nederlandse GVO's eigenlijk wat hoger liggen, normaliter, dan de Europese variant. Denk door meerdere factoren.

Ja, enerzijds, het was een tijdje wat schaarser in Nederland, het aantal GVO's ten opzichte van de totale vraag naar duurzaam energie. Maar ook hechten we in Nederland gewoon wat meer waarde aan GVO's van eigen bodem. We hebben, ja, het is best wel een beweging binnen de maatschappij die aanmoedigt om duurzaam energie van Nederlandse bodem af te nemen. En ik denk ook aan organisaties als Greenpeace, etcetera, die daar vrij scherp op zitten. Dus vandaar ook dat daar een voorkeur is binnen Nederland voor echt Nederlandse GVO's.

En je ziet eigenlijk historisch gezien de prijzen, op momenten dat er totaal weinig vragen was, tijdens Covid bijvoorbeeld, waren de prijzen rond de 1 euro voor een GVO. We hebben pieken gezien van 9 euro per megawattuur, als het wel heel schaars was. En ja, nu zitten we daar een beetje tussenin, tussen de 4 en 5 euro per megawattuur. En dat is ook een vrij sterke correlatie met bijvoorbeeld de prijzen voor elektriciteit. Dus tijdens Covid daalden elektriciteitsprijzen heel erg, daalden GVO-prijzen mee.

Dus je ziet een soort van, ja wellicht is dat een psychologisch effect, maar een soort van correlatie tussen wat ook afnemers bereid zijn om te betalen ten opzichte van elektriciteitsprijzen voor groene energie.

Peter Kortstra: Dus bij GVO's is het ook belangrijk om gewoon de elektriciteitsmarkt goed in de gaten te houden?

Tobias Frankema: Het is één van de variabelen, ja zeker.

Peter Kortstra: Dank jullie wel. Dan zijn we alweer aan het eind gekomen van deze MarktRappodcast, maar natuurlijk niet nadat ik jullie gevraagd heb naar de verwachtingen voor de komende maand.

Ik vind het wel leuk om weer van jullie te horen wat jullie verwachten voor de komende maand, welke ontwikkeling op de energiemarkt jullie zien. Tobias, mag ik bij jou beginnen?

Tobias Frankema: Ja, we zitten nog in de winter, dus het verloop van de winter en de weersverwachtingen. Hoe het weer gaat lopen, dat zal wel bepalend zijn voor hoe we de winter uitkomen qua niveau van energieprijzen. De komende tijd ziet het er goed uit, dus het lijkt wel licht een dalende trend iets door te zetten. Maar als het omslaat, dan kan het ook zo weer de andere kant op gaan.

Peter Kortstra: Janneke?

Janneke van Veldhuizen: Ja, dan voor elektriciteit zie je dat met name het effect van de hoeveelheid duurzame energie op het net, dat je dat blijft zien. En dat merk je vooral aan het verschil tussen de prijzen gedurende de dag. Dus als er veel wind is, of deze maanden met zon dan nog iets minder, dan gaat dat effect nog wel groter worden, dan zie je dat de prijsverschillen gedurende de dag groot zijn en dat het dus ook steeds meer van belang wordt wanneer je energie afneemt. En dat de oude piek-dal, zoals we die herkennen, steeds meer aan het verdwijnen is.

Peter Kortstra: Rick?

Rick Marsman: Ja, voor mij is de CO₂-markt ook wel belangrijk om in de gaten te houden. Als je kijkt naar vorig jaar, dan lag die prijs voor 1 ton uitstoot tussen de 80 en 100 euro rond deze tijd.

Inmiddels zitten we laag in de 60 euro. Het is een belangrijke kostprijs voor de elektriciteits­centrales die met fossiele brandstoffen elektriciteit opwekken. Dus dat zorgt er ook wel voor dat de elektriciteitsprijs ten opzichte van de gasprijs harder is gedaald. Waardoor we nu prijzen voor de jaren vooruit onder de 80 euro hebben.

Dus ja, voor het elektriciteitsverbruik is dat ook wel een goede om in de gaten te houden.

Peter Kortstra: Nou, dankjewel. Dan wil ik jullie heel erg bedanken voor jullie bijdrage aan deze podcast.

En de luisteraars voor het luisteren naar de podcast. Mocht u nu nog een vraag hebben voor ons of graag een onderwerp behandeld willen zien in de podcast, laat het ons dan weten. Dat kan met een e-mailtje naar podcast@vattenfall.nl. En dan bedankt en tot de volgende keer.

--EINDE--