Prijsontwikkelingen energiemarkt

De energie die jij de komende periode van ons gaat afnemen, kopen wij vooraf voor je in. Op de inkoopmarkt voor energie. Ook wel groothandelsmarkt genoemd of afgekort de energiemarkt. Dat inkopen doen we niet in één keer, maar gespreid over een periode. Daarmee stellen we het variabele tarief vast voor de komende periode. 

Of een vast of variabel contract de beste keuze is, hangt van verschillende zaken af. Hou je van grip en zekerheid? Of neem je graag een risico zodat je van de laagste prijs kunt profiteren? 

Bij een variabel contract beweeg je mee met de markt. Als de daling blijft doorzetten, dan profiteer je daar van. Maar als de inkoopprijzen later dit jaar toch weer gaan stijgen, dan stijgt jouw tarief ook.

Als je je tarief nu vastzet en de prijzen gaan later weer stijgen, dan heb je een goede keuze gemaakt. Maar als de prijzen in de loop van het jaar nog verder dalen, kun je daar weer niet van profiteren.

De energiemarkt kunnen we niet voorspellen. Wel kun je ons vasteprijs aanbod bekijken dat we voor je hebben klaar gezet in Mijn Vattenfall:   

Bekijk het aanbod

Bij een contract met een variabel tarief duurt het even voor je dit terugziet in je tarieven. Er zit een vertraging tussen veranderingen van de groothandelsprijzen en de wijzigingen van je tarieven. Dit heeft te maken met onze inkoopstrategie. We kopen energie vooraf voor je in. Niet in één keer, maar gespreid over een periode.

Door deze spreiding zit er vertraging in het doorberekenen van de prijzen op de energiemarkten en je variabele tarief. Bij een verlaging kan het dus iets langer duren, voor we het tarief verlagen. Maar het kan ook in je voordeel werken bij een verhoging. Hierdoor konden we bijvoorbeeld de extreme pieken in inkoopprijzen in 2022 dempen.

Nadat wij de inkoopperiode hebben afgesloten en de prijs hebben vastgesteld, informeren wij je over het nieuwe tarief. We informeren je minimaal 30 dagen van te voren over je nieuwe variabele tarieven. Daarom kunnen we een nieuwe prijs niet direct in laten gaan, maar zit hier altijd ruim een maand tussen.  

De prijzen van gas en stroom op de inkoopmarkt van energie zijn bewegelijk: net als bijvoorbeeld aandelen gaan ze omhoog en omlaag. Dit komt onder andere door:

• Vraag naar gas en stroom
• Aanbod van gas en stroom
• Hoe vol gasvoorraden zijn
• Onzekerheid in de markt
• Geopolitieke ontwikkelingen
• Het weer

Dat komt door verschillen in de inkoopstrategie en de prijsstelling per leverancier. Een andere inkoopstrategie leidt tot een ander tarief voor de klant. De inkoopstrategie hangt af van verschillende factoren, waaronder:

1. Het aantal maanden waarin we energie inkopen voor dat deze wordt geleverd aan de consument.
2. Het moment waarop we de prijs voor de consument vaststellen.
3. Het aantal maanden waarvoor het tarief vaststaat. 

Daarnaast is ook de prijsstelling van de energieleverancier van invloed. 

Na enkele dagen van stijging, is de gasprijs inmiddels weer gedaald. De belangrijkste reden voor deze daling is de uitvoering van de eerste fase van het vredesplan om de strijd tussen Israël en Hamas te beëindigen.

Rust in deze geopolitiek gevoelige regio, die van groot belang is voor de fossiele energievoorziening, werkt prijsverlagend. Daarnaast dragen ook de milde temperaturen en een stabiele aanvoer van gas bij aan de prijsdaling. Wel is er op dit moment weinig wind, wat zorgt voor een grotere vraag naar fossiele brandstoffen voor de opwek van elektriciteit. 

Gasvoorraden

We zien de afgelopen week een duidelijke vertraging in het tempo van injecteren van gas in de gasopslagen. Inmiddels wordt er netto zelfs weer gas onttrokken. Afgelopen zaterdag 11 oktober bereikte de gasopslag in Europa een gemiddelde vulgraad van 83%, wat in de dagen daarna doorsteeg naar 83,2%.

Inmiddels is dit echter ook weer iets gedaald naar 83,1%. Het netto onttrekken kan worden verklaard door het feit dat het stookseizoen is begonnen. Gelukkig hoeft er door de relatief hoge temperaturen voor de tijd van het jaar in Noordwest-Europa nog maar weinig gas uit de opslagen te worden gebruikt. In de Nederlandse gasopslagen is er nog geen sprake van netto onttrekking, hier is de vulgraad inmiddels gestegen naar 71,9%. Wel is er ook in Nederland, net als in de rest van Europa, een stagnatie zichtbaar in het vullen van de gasvoorraden. 

Op dinsdag 7 oktober noteerde de gasmarkt  een prijsstijging van ongeveer 6% ten opzichte van het redelijk stabiele prijspeil van de afgelopen weken.

De stijging op de gasmarkt heeft meerdere oorzaken. Zo vindt er momenteel onverwachts onderhoud plaats aan Noorse gasinstallaties en worden er volgende week lagere temperaturen verwacht in Europa. Ook hebben er aanvallen plaatsgevonden op Oekraïense gasinfrastructuur, waardoor wordt verwacht dat Oekraïne komende winter Europees gas nodig heeft om aan de vraag te voldoen.

Vulgraad gasopslagen

Per 1 oktober is het officiële stookseizoen begonnen en dat maakt het extra interessant om de vulgraden van de Europese gasbergingen goed in de gaten te houden. De Europese Commissie heeft een vulverplichting vastgesteld van 85% per 1 november. Momenteel ligt de gemiddelde Europese vulgraad rond de 83%.

De daling van de gasprijs wordt mede veroorzaakt door een sterke aanvoer van gas uit Noorwegen en milde temperaturen. Ondanks technische problemen bij enkele Noorse gasinstallaties, waardoor de exportcapaciteit daalde, is de impact op de gasprijzen beperkt. Dit komt doordat de geplande werkzaamheden bijna zijn afgerond en het onderhoudsseizoen voorbij is. Bovendien wordt er in Europa in oktober mild weer voorspeld, met temperaturen van 1–2°C boven normaal. De milde temperaturen zorgen voor een lagere vraag naar gas voor verwarming, wat de prijsstabiliteit verder ondersteunt.  

In Nederland zijn de gasopslagen momenteel voor 70% gevuld. De verplichte Europese vullingsgraad van 74% op 1 november lijkt daarmee goed haalbaar. De gasopslagen in Europa zijn gemiddeld voor 83% gevuld, wat zo’n 11% lager is dan op hetzelfde moment vorig jaar. Gezien het lage prijsniveau lijkt de markt voldoende vertrouwen te hebben dat deze gasvoorraden voldoende zijn om de winter door te komen.  

Een andere belangrijke ontwikkeling op de energiemarkt is de overgang van de EPEX-spotprijzen van uren naar kwartieren.  Vanaf vandaag (1 oktober) wordt de elektriciteitsprijs niet langer als uurprijs vastgesteld maar per kwartier, waarbij de uurnotering het ongewogen gemiddelde is van de kwartierprijzen*.  In totaal zijn er 27 Europese landen die deze verandering implementeren.

De Europese Commissie heeft in het inmiddels negentiende sanctiepakket tegen Rusland het voorstel opgenomen om de volledige importstop van Russisch LNG een jaar naar voren te halen, dus per januari 2027. Als Europa helemaal geen LNG meer importeert uit Rusland, dan zal dat gas van andere bronnen moeten komen.
Dit maakt het aanbod op de Europese gasmarkt nog wat krapper, wat zorgt voor een zogenaamde bodem onder de gasprijs. Vorige week zorgde dit nieuws voor licht stijgende gasprijzen, maar inmiddels is de gasprijs sinds het hoogtepunt vorige week weer naar een wat lager niveau gezakt. Die daling kan worden verklaard door dat de aanvoersituatie voor de korte termijn goed is, wat een relatief stabiele gasprijs tot gevolg heeft.

Gasaanvoer stabiel

De gasaanvoer vanuit Noorwegen is stabiel en de aanvoer stijgt de komende dagen alleen nog maar verder nu het onderhoudsseizoen het einde nadert. De volle gasopslagen (in Europa nu 82%) dragen ook bij aan een meer comfortabele situatie op de gasmarkt. Daarnaast is de vraag naar LNG vanuit China relatief laag, wat tot gevolg heeft dat er meer LNG richting Europa komt. Wel zijn de temperaturen in Noordwest-Europa wat lager nu de herfst zijn intrede doet. Dit zorgt voor een grotere vraag naar gas, wat ook weer van invloed is op de gasprijzen.  

Eén van de redenen voor de relatief lage en stabiele gasprijs is het feit dat de Europese gasopslagen inmiddels voor 81% zijn gevuld. Het aanvullen van de gasvoorraden wordt de afgelopen dagen vergemakkelijkt door het goede aanbod van windenergie. Omdat er veel windenergie beschikbaar is, is er op dit moment minder gas nodig om elektriciteit op te wekken. Dat betekent dat het gas dát beschikbaar is gebruikt kan worden om de gasvoorraden aan te vullen.

In Nederland is de vulgraad op dit moment 68%. Dit is relatief laag, ook in vergelijking met vorig jaar, toen de gasbergingen in Nederland rond deze tijd een vulgraad van 91% hadden. Desondanks leidt deze lage vulgraad niet tot een stijging van de prijzen op de gasmarkt, omdat er bij de totstandkoming van de gasprijs wordt gekeken naar de gemiddelde vulgraad in heel Europa. Een andere reden voor het uitblijven van grote prijsstijgingen op de gasmarkt is dat er recent geen grote verstoringen zijn geweest als gevolg van het onderhoud aan gasinstallaties in Noorwegen. Het einde van het Noorse onderhoudsseizoen is inmiddels in zicht en de verwachting is dat het begin oktober zal zijn afgelopen.

De prijzen van elektriciteit en gas op de termijnmarkten zijn de afgelopen week verder gestegen. Voor de stijging van de elektriciteitsprijzen waren twee belangrijke redenen. Allereerst de stijging van de prijzen van CO₂-rechten. Deze stijging is het gevolg van speculatie op de markt over een tijdelijk hogere vraag naar EUA’s (EU Allowances), omdat marktpartijen voor 30 september de rechten voor hun uitstoot van het afgelopen jaar ingekocht moeten hebben. Hierdoor zijn de prijzen in korte tijd met bijna 10% gestegen. Energiecentrales die elektriciteit produceren met fossiele brandstoffen hebben deze CO₂-rechten nodig om die elektriciteit te kunnen produceren. Dus een prijsstijging van de CO₂-rechten zorgt voor hogere productiekosten en daarmee stijgen ook de marktprijzen van elektriciteit.

De andere reden is de forse stijging van de prijzen op de gasmarkten afgelopen maandag als gevolg van de mogelijke extra sancties van de VS en de EU gericht op het verder verminderen van de afname van gas en olie uit Rusland. Dit zou ertoe kunnen leiden dat de EU en andere landen minder energie van Rusland gaan afnemen. Hierdoor komt er meer vraag naar Noors gas en LNG, waardoor de prijzen van gas zullen stijgen.

De extra sancties worden ingezet als maatregel na de hevige luchtaanvallen van afgelopen maandag op diverse doelen in Oekraïne, en om extra druk op Rusland te zetten om te komen tot vredesbesprekingen met Oekraïne. Door de gestegen gasprijzen zijn ook de kosten voor de elektriciteitsproductie met gascentrales gestegen. 

Gasvoorraden

De gasopslagen worden nog steeds gevuld waardoor de vulgraad op Europees niveau inmiddels op 79,4% staat. In Nederland is de vulgraad op dit moment 67%. In de afgelopen week werd er weer meer gas aangevuld in de opslagen dan eind augustus. 

Na de prijsdaling van gas vorige week, steeg afgelopen maandag de prijs weer. De markt corrigeert hiermee eerdere dalingen die waren ingegeven door onder andere de hoop op een vredesakkoord tussen Rusland en Oekraïne. Tot op heden hebben de verschillende besprekingen tussen president Trump en president Poetin nog niet tot concrete resultaten geleid. Afgelopen donderdag (28 augustus) werd duidelijk dat de Russische agressie voortduurt, na een nieuwe aanval op de Oekraïense hoofdstad Kiev. Hierdoor is het optimisme over een mogelijk staakt-het-vuren verder afgenomen. Maar er waren meer factoren die de gasprijzen de afgelopen week beïnvloedden. Zo is er op dit moment in Frankrijk een landelijke staking onder medewerkers van nucleaire installaties, worden de gasvoorraden weer aangevuld en is er gepland onderhoud aan Noorse gasinstallaties.

Stakingen bij Franse nucleaire faciliteiten

Op de Franse energiemarkt is er op dit moment de nodige onzekerheid als gevolg van een landelijke staking van werknemers van nucleaire faciliteiten. De staking is gisteren (dinsdag 2 september) om 21:00 uur begonnen en de verwachting is dat deze drie dagen zal gaan duren. Als gevolg hiervan zal er minder elektriciteit uit nucleaire installaties beschikbaar zijn. Dit zorgde er afgelopen nacht voor dat er 3,3 GW aan elektriciteitscapaciteit wegviel. Dat is zo'n 7,6% van de normale vraag. Frankrijk is de grootste exporteur van elektriciteit in Europa en dit kan dus ook gevolgen hebben voor de prijzen van elektriciteit in Nederland. Als gevolg hiervan kunnen de spot- en termijnprijzen van elektriciteit en ook gas gaan stijgen door minder productie en meer onzekerheid, zeker als de stakingen langer zullen duren dan verwacht.

Nadat de gasprijs eerder deze maand (vrijdag 15 augustus) het laagste niveau in vijftien maanden bereikte, is deze sindsdien weer behoorlijk gestegen met ongeveer 8 procent. De gasprijs daalde eerder naar het laagste punt door een stabiele aanvoer van gas, weinig concurrentie uit Azië en hoopgevende vredesonderhandelingen tussen Oekraïne en Rusland. Maar het uitblijven van resultaten van die vredesonderhandelingen en zelfs nieuwe Russische aanvallen op de Oekraïense infrastructuur in combinatie met een sterke vraag naar gas, zorgden ervoor dat de prijs vorige week weer ging stijgen. Ook neemt de vraag van LNG vanuit Azië weer toe door hoge temperaturen in Japan en het aanvullen van de gasvoorraden in Zuid-Korea. Mede hierdoor is de aanvoer van LNG naar Europa gedaald.

Noors onderhoud

Het jaarlijkse Noorse onderhoudsseizoen loopt ten einde, maar zo aan het einde volgt er nog een laatste piek van onderhoudswerkzaamheden aan de gasinstallaties. Momenteel wordt er al minder gas geleverd, maar op het hoogtepunt van de piek zal ongeveer nog eens een derde van de huidige volumes wegvallen. Deze laatste piek, en daarmee het hele onderhoudsseizoen, zal in de tweede helft van september ten einde lopen. Hoewel het op de gasmarkt bekend is dat het onderhoud plaatsvindt en dat dit effect zal hebben op het aanbod, leidt dit er wel toe dat er minder stabiliteit op de markt is als er andere verstoringen zijn op de gasmarkt. Ongepland onderhoud aan installaties in Noorwegen of bijvoorbeeld minder wind kan minder makkelijk worden opgevangen en heeft effect op de gasprijzen. Ook als de geplande werkzaamheden -die tot september duren- uitlopen, dan zal dit tot prijsbewegingen leiden.

De afgelopen dagen zijn de gasprijzen verder gedaald, waarbij de prijs zelfs onder het laagste niveau van de afgelopen 15 maanden zakte. Een belangrijke factor lijkt hierbij de vredesbesprekingen rondom de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Hoewel deze gesprekken nog geen direct effect hebben op de Europese gasmarkten, is er wel een dalende tendens zichtbaar die vooral wordt gedreven door hoop. 

Vulling gasopslagen 

Het vullen van de gasopslagen gaat gestaag door, met op sommige dagen een terugval. Op Europees niveau is de vulgraad op dit moment 73% en in Nederland 62%. Als het huidige tempo wordt aangehouden, lijken de opslagen op tijd het Europese streefdoel van minimaal 90% vulling te kunnen halen.

De Europese gasmarkten hebben de afgelopen drie weken een grotendeels zijwaartse koers vertoond, zonder significante prijsschommelingen. Toch blijft de onzekerheid rond geopolitieke gesprekken tussen de VS en Rusland een bron van mogelijke marktbewegingen. Aanstaande vrijdag staat een belangrijk overleg gepland tussen beide presidenten. De VS heeft een bemiddelende rol aangenomen, maar heeft gedreigd met sancties als Rusland geen stappen zet richting een wapenstilstand. Daarnaast stelt de VS sinds gisteren (12 augustus) hogere importheffingen voor China met 90 dagen uit. Verdere details kunnen ook mogelijk toekomstige marktbewegingen veroorzaken.

De Nederlandse gasvoorraden zijn momenteel voor 61% gevuld. Dat is 23 procentpunten lager dan rond dezelfde periode vorig jaar. Volgens de EU-regels moeten lidstaten tussen 1 oktober en 1 december een opslagdoel van 90% kunnen halen.

De stijgende trend die de gasprijs sinds vorige week had ingezet, voornamelijk als gevolg van hogere temperaturen in de EU en Azië, werd maandag doorbroken. Een belangrijke oorzaak daarvoor lijkt het bericht van president Trump afgelopen weekend, waarin hij aankondigde Europa invoerrechten van 30% op te leggen. Daarnaast droeg de naar beneden bijgestelde temperatuurverwachting voor Noordwest-Europa bij aan de daling van de gasprijs.

Trump stelde dit weekend voor Europa een handelstarief van 30% voor, het hogere tarief is volgens hem gerechtvaardigd aangezien Europa meer exporteert naar Amerika dan andersom. Europa heeft vooralsnog geen tegenmaatregelen aangekondigd en gaat verder met onderhandelen. Een importtarief van 30% zou op alle economische gebieden erg slecht nieuws zijn voor Europa, maar zeker ook voor de gasprijs. De VS is voor Europa na Noorwegen, dat via een pijpleidingnetwerk hoofdleverancier is van gas, een van de belangrijkste leveranciers van LNG. Ook hebben de VS sancties aangekondigd richting Rusland als het land niet binnen vijftig dagen tot een vredesovereenkomst met Oekraïne komt. Mogelijk speelt ook dit een rol bij de dalende gasprijzen.

Lagere temperaturen

De naar beneden bijgestelde temperatuurverwachting is goed nieuws voor de gasprijs. Met hoge temperaturen is er veel gas nodig voor de productie van elektriciteit, de vraag naar elektriciteit stijgt dan immers sterk door de behoefte aan koeling. Dat neemt eigenlijk alleen maar toe als gevolg van de jaarlijkse groei van het aantal airco’s in Europa.

De afgelopen week was een stabiele week voor wat betreft de prijsontwikkeling op de termijnmarkten voor gas en elektriciteit. Door een stabiele aanvoer van gas en geen berichten die erop duiden dat die aanvoer minder zou worden, bleven de termijnprijzen van gas en elektriciteit vrij stabiel. 

Ook lijkt het er vooralsnog op dat er geen nieuwe grootschalige hittegolf in Europa zal komen, wat de prijzen zou kunnen doen stijgen. Wel wordt het de komende weken weer een stuk warmer in Europa. Het warme weer blijft dus nog wel een belangrijke factor als het gaat om stijgende gas- en elektriciteitsprijzen deze zomer. Ook kunnen hittegolven in Azië voor prijsstijgingen in Europa zorgen. Bij een hittegolf in Azië zal de vraag naar LNG vanuit dit werelddeel toenemen, waardoor de vraag wereldwijd stijgt en daarmee ook de gasprijzen.

De hittegolf van de afgelopen week in Europa heeft bij de Franse kerncentrales gezorgd voor de grootste productiebeperking, als gevolg van weersomstandigheden, in vijf jaar. Dit kwam doordat er minder koelwater beschikbaar was en de kerncentrales daardoor hun productie moesten beperken. 

De afgelopen week daalde de gasprijs behoorlijk. Deze daling was vooral het gevolg van het standhouden van het staakt-het-vuren tussen Israël en Iran. De zorgen over mogelijk minder LNG dat beschikbaar zou komen op de wereldmarkt namen hierdoor af. De huidige relatieve rust in het Midden-Oosten vermindert de zorgen over verstoringen van de LNG-aanvoer via de Straat van Hormuz. De kans op leveringsproblemen van LNG neemt hierdoor af en het vertrouwen dat er voldoende gas voor Europa beschikbaar is neemt weer toe. 

Daar komt bij dat Noorwegen weer grote hoeveelheden gas naar de EU-landen exporteert, nadat dit enige tijd wat minder was als gevolg van het onderhoud dat enkele weken lang plaatsvond aan de Noorse gasinstallaties. Er is hierdoor op dit moment een goede aanvoer van gas, wat ook zorgde voor een daling van de gasprijs. 

Gisteren kwam aan die daling echter voorlopig een einde. De extreme hitte die op dit moment heerst in Europa, zorgt voor veel vraag naar gas voor koeling en tegelijkertijd zorgt het voor verminderde productie van kernenergie in Frankrijk. Zoals in eerdere zomers heeft Frankrijk als gevolg van de hoge watertemperaturen de productie van kerncentrales moeten verminderen. De temperatuur van het water uit de rivieren dat gebruikt wordt voor de koeling van de kerncentrales is te hoog. 

De Europese gasprijzen daalden op dinsdag 24 juni, nadat er berichten in de media verschenen dat er een staakt-het-vuren was bereikt tussen Israël en Iran. Toch blijft de spanning op verschillende plaatsen in de wereld ook op de gasmarkt voelbaar en kan de gasprijs snel weer oplopen als er zich nieuwe ontwikkelingen voordoen in het conflict tussen Iran, Israël en de Verenigde Staten of in de oorlog in Oekraïne

Spanningen zorgen voor onzekerheid op de gasmarkt
Vorige week stegen de prijzen op de gasmarkt fors als gevolg van de aanvallen van Israël op Iran, de reactie daarop van Iran en de bombardementen van de Verenigde Staten op strategische locaties in Iran. De verwachting van marktpartijen was dat de prijzen op de gasmarkt zouden gaan stijgen, nadat de VS zaterdagnacht Iraanse nucleaire installaties hadden gebombardeerd. Dit zou namelijk de kans kunnen vergroten dat Iran de Straat van Hormuz gaat blokkeren en als gevolg daarvan de LNG-transporten zullen worden verstoord. Dat bleek echter niet het geval. De prijzen stegen niet en ook de Straat van Hormuz blijft vooralsnog open, aangezien het ook in het belang van Iran is dat deze straat open blijft, omdat het land deze zelf ook gebruikt voor zijn eigen export.

Ondanks de huidige stabiele aanvoer van gas zijn de gasprijzen de afgelopen dagen fors gestegen ten opzichte van vorige week. Deze prijsstijging wordt voornamelijk veroorzaakt door de toenemende spanningen in het Midden-Oosten: de militaire operatie van Israël in Iran zorgt voor onzekerheid over toekomstige gasleveringen. Iran dreigde onlangs al met een tijdelijke sluiting van de Straat van Hormuz, een essentiële doorvoerroute voor LNG uit de regio. Een verstoring van de aanvoer van gas via de Straat van Hormuz zou naar schatting een negatief effect hebben van circa 20% op de wereldwijde beschikbaarheid van LNG. Een dergelijk verlies kan niet worden opgevangen door de productie in de Verenigde Staten, waardoor er een krapte op de LNG-markt kan ontstaan en de prijzen van gas zullen gaan stijgen. Europa zal voor zijn gasbehoefte vooral met Aziatische landen zoals China moeten concurreren voor de levering van LNG.

Daarnaast zorgen de hoge temperaturen in grote delen van Europa op dit moment voor extra druk op de gasmarkt. Door de warmte stijgt de vraag naar elektriciteit voor koeling (airconditioning). Omdat een aanzienlijk deel van de Europese elektriciteitsproductie afkomstig is van gasgestookte centrales, leidt dit tot een verhoogde gasvraag en daarmee tot een stijging van de gasprijs. 

Deze week laten de prijzen op de gasmarkt een daling zien die voornamelijk wordt gedreven door een stabiele aanvoer van gas en minder vraag naar gas door temperaturen in Europa die boven het gemiddelde voor de tijd van het jaar liggen. 

Hoewel er minder gas uit Noorwegen kwam dan in de voorgaande weken, had dit geen effect op de gasprijs omdat het onderhoud dat op dit moment in Noorwegen aan de installaties plaatsvindt gepland is. En daar waar we vorige week de hoogste invoer van LNG in tien weken zagen, is de invoer op dit moment weer een stuk lager. Dit is voornamelijk het gevolg van onderhoud aan LNG-installaties in de VS. De situatie in de afgelopen week van een stabiele aanvoer van gas en met name een lagere vraag naar gas in Europa, zorgde ervoor dat de gasprijs daalde.

Die combinatie zorgt er momenteel voor dat ongeveer eenderde van al het gas dat Europa binnenkomt direct wordt opgeslagen. Daarmee ligt begin juni het tempo van het injecteren van gas in de opslagen op het hoogste niveau van dit jaar. In dit tempo zou Europa aan het begin van het stookseizoen zijn opslagen voor 80 tot 85% gevuld kunnen hebben. Dit zal in de wintermaanden voordelig kunnen uitwerken op de gasmarkt, over het algemeen zorgen volle gasopslagen voor vertrouwen in het feit dat er voldoende gas beschikbaar is in de winter en zorgen daarmee voor lagere en stabielere gasprijzen. De opslagen zijn momenteel in Europa gemiddeld voor 52% gevuld, Nederland blijft daarbij met 40% wat achter. 

De gasprijzen stegen begin deze week naar het hoogste niveau sinds 24 november 2023. De belangrijkste oorzaken voor deze stijging waren een mogelijk tegenoffensief van Rusland in de Kursk regio en de verwachting dat de temperaturen in Europa de komende dagen onder de seizoen gemiddelden zouden dalen. Wel zien we op dit moment iets meer wind dan vorige week, hierdoor zijn de prijzen op de spotmarkt voor elektriciteit weer iets gedaald.

Verder stijgende gasprijs

De dreiging van een Russisch tegenoffensief in de regio Kursk, waar een belangrijke gascentrale ligt, brengt de Russische gasleveringen naar Europa via pijpleidingen in gevaar. Ook al eindigt de bestaande doorvoerovereenkomst, op basis waarvan Russisch gas nog steeds via pijpleidingen door Oekraïne aan Europa kan worden geleverd, aan het einde van dit jaar, tot die tijd rekent de markt hier nog wel op. Ook het conflict in het Midden-Oosten zorgt voor de nodige risico’s die van invloed zijn op de gasmarkt, aangezien de regio veel fossiele brandstoffen levert.

De Europese afhankelijkheid van LNG en de gasopslagen werd vorige week opnieuw duidelijk toen er weinig windenergie was en daardoor de vraag naar gas enorm toenam om dat gat in de elektriciteitsproductie op te vangen. Wanneer de doorvoerovereenkomst afloopt, zullen dergelijke situaties vaker voorkomen.

De afgelopen week zagen we een zeer volatiele energiemarkt. Waar vorige week de prijs van gas voor levering in de volgende maand het hoogste niveau in bijna een jaar tijd had bereikt, daalde afgelopen vrijdag (1 november) de prijs naar het laagste niveau sinds 1 oktober van dit jaar. Inmiddels zijn de prijzen weer gestegen. Reden hiervoor is berichtgeving over het voornemen van Iran om de aanvallen van Israël te vergelden. Hierdoor nam de onrust in het Midden-Oosten weer toe en dat leidde tot prijsstijgingen op de verschillende energiemarkten, waaronder de gasmarkten. De prijs van gas voor levering in de volgende maand is inmiddels weer gestegen. Die onzekerheid op de energiemarkten blijft, want de verwachting is dat ook de uitslag van de Amerikaanse verkiezingen de komende maanden voor onzekere tijden kunnen gaan zorgen.

De weersverwachtingen op dit moment gaan uit van lagere temperaturen en relatief weinig wind voor de tijd van het jaar. Hierdoor zal de vraag naar gas voor zowel verwarming als de opwek van elektriciteit toenemen.

Weer bepalende factor elektriciteitsmarkt

De huidige weersomstandigheden zorgen voor hogere prijzen op de spotmarkt voor elektriciteit. De afgelopen dagen is de opwek uit hernieuwbare bronnen ongeveer 20% van wat normaal is voor deze tijd van het jaar. Door het feit dat er weinig wind is, moeten gascentrales dit beperkte aanbod opvangen waardoor de uurprijzen van elektriciteit veel hoger uitvallen. Met name in de avonduren is dat het geval. Op woensdag 6 november 2024 is de uurprijs van 17:00-18:00 sinds 15 december 2022 niet meer zo hoog geweest.

In Duitsland is de prijs op hetzelfde moment zelfs nog hoger. Normaliter is de gemiddelde opwek met windenergie in Duitsland rond deze tijd van het jaar ongeveer 20 GW, vandaag is de verwachting dat dit maar 1 GW zal zijn. Hierdoor zal er ook vanuit Nederland elektriciteit naar Duitsland geëxporteerd worden, zodat daar aan de vraag kan worden voldaan.

Voor deze en komende week is de verwachting dat de opwek met wind ook nog beperkt zal zijn. Daarna lijkt de wind weer aan te trekken tot normale waarden voor deze tijd van het jaar.

De prijzen van gas zijn de afgelopen dagen weer opgelopen en hebben het hoogste punt in zes weken bereikt. Eén van de redenen hiervoor is het begin van onderhoud aan Noorse gasfaciliteiten. Dit onderhoud duurt maar kort en was gepland, maar heeft desondanks een prijsverhogend effect. Bij onderhoud is er toch altijd het risico dat het langer kan duren dan gepland, waardoor er langer dan voorzien minder gas beschikbaar is en dus tijdelijk minder aanbod op de markt. Een andere reden voor het oplopen van de prijzen is het contact dat er tussen president Trump en president Poetin is geweest. De uitkomst van hun gesprek was weinig hoopgevend voor een snelle vrede tussen Oekraïne en Rusland, waardoor de kans dat er in de toekomst weer meer Russisch gas naar Europa komt ook kleiner is. Dat die gedachte speelt op de markt is opvallend, omdat het tegenstrijdig is met de Europese plannen om helemaal geen Russisch gas meer af te nemen in de komende jaren.

Gasvoorraden en prijzen CO₂-rechten

De Europese gasopslagen worden nog steeds goed gevuld. De vulgraad in de EU is op dit moment gemiddeld 45%. Als de huidige toename van de vulgraad gedurende de zomerperiode aanhoudt, dan zou een vulgraad van 90% voor het begin van de winter gehaald kunnen worden.

De maandvooruitprijs van gas is begin deze week licht gestegen nadat China en de Verenigde Staten een akkoord hebben bereikt over het verlagen van de onderlinge importtarieven voor de komende 90 dagen. De Amerikaanse importtarieven zijn verlaagd van 145% naar 30% en de Chinese importtarieven zijn verlaagd van 125% naar 10%. Deze tarieven zijn nu weer op het niveau van voor de handelsoorlog. 

Gisteren steeg de prijs nog iets verder. De lagere importtarieven zorgen namelijk voor positievere economische verwachtingen, wat leidt tot een hogere energievraag en een stijgende gasprijs. Overigens was de stijgende gasprijs niet uitsluitend aan het akkoord toe te schrijven, want ook een storing in een Noors gasveld en de lage vulgraden van de Europese gasopslagen op dit moment spelen een rol. 

De Europese Commissie heeft dinsdag 6 mei bekend gemaakt hoe ze de import van Russische fossiele brandstoffen definitief wil beëindigen. In juni wil de Commissie wetgeving presenteren die er voor moet zorgen dat er vanaf eind 2025 een verbod van kracht is op bestaande en nieuwe spotcontracten voor de import van Russisch gas.

Uiterlijk eind 2027 zou dit ook moeten gaan gelden voor langlopende contracten voor zowel gas als LNG. De maatregelen zullen gecoördineerd op EU-niveau worden geïmplementeerd zodat de invloed op de marktprijzen minimaal is. Momenteel komt ongeveer 13% van het gas dat binnen de EU wordt gebruikt uit Rusland. Dit zal de komende jaren moeten worden vervangen door LNG uit andere landen en de aanleg van nieuwe pijpleidingen die de EU van extra gas kunnen voorzien. Op dit moment zijn het vooral nog landen in Zuidoost-Europa die Russisch gas afnemen via de Turkstream-pijpleiding. Ook gaat er nog Russisch LNG naar Noordwest-Europa.

De gasopslagen werden afgelopen week wel goed gevuld. Dit komt door een combinatie van lagere gasprijzen, hogere temperaturen en door minder vraag als gevolg van verschillende feestdagen in Europa. De gemiddelde vullingsgraad van de Europese gasopslagen is nu 41,4%. Dit is in een week tijd een toename van 1,4%-punt. In Nederland zijn de opslagen nu gemiddeld voor 27% gevuld. De verwachting is wel dat er met de lagere temperaturen deze week minder gas de opslagen in gaat dan in de afgelopen week.

De gasmarkt wordt nog steeds beïnvloed door onzekerheid rondom de importtarieven van Trump en de prijs daalt verder door het daarmee gepaard gaande pessimisme over de wereldeconomie. De bovengemiddelde temperaturen in Noordwest-Europa en de sterke aanvoer van LNG drijven de prijs verder omlaag. Op dinsdag 29 april kwam de prijs voor levering in mei uit op het laagste niveau sinds 25 juli vorig jaar.

Gasopslagen

Dat de vulgraad voor gasopslagen naar verwachting naar beneden wordt bijgesteld, heeft ook een dalend effect op de prijzen. De verplichte vulgraad van de gasopslagen in Europa is al enige tijd een onderwerp van discussie in de Europese Commissie. Momenteel vereisen de doelstellingen dat de gasopslagen voor 90% gevuld moeten zijn per 1 november. Dat heeft dit jaar tot discussies geleid, aangezien Europa de winter met relatief lege gasopslagen uit is gekomen en er veel gas nodig is om de 90% te bereiken. De vraag naar gas voor opslag leidt tot een stijging van de gasprijs.

Eerder waren de lidstaten overeengekomen om meer flexibiliteit te bieden bij het behalen van de 90%; zij spraken af dat het tussen 1 oktober en 1 december bereikt moest worden in plaats van op 1 november. De Europese parlementscommissie voor industrie, research en energie (ITRE) heeft nu een nieuw wetsvoorstel opgesteld waarin wordt voorgesteld dat de vulgraaddoelstelling verlengd moet worden tot december 2027 (deze zou eerder eind 2025 eindigen), met een lager doelstellingspercentage van 83%.

De gasmarkt wordt nog altijd sterk bepaald door de economische onrust, die vooral het gevolg is van de wereldwijde handelsoorlog. De recente druk van president Trump op de FED (de Centrale Bank van de VS) om de rentes te verlagen, doet daar nog een schepje bovenop. Het ingrijpen van een president in een orgaan dat onafhankelijk hoort te zijn, roept de nodige vragen op.

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) maakte gisteren (dinsdag 22 april) bekend dat zij verwachten dat de handelsoorlog van Trump de economische groei flink zal drukken. Een negatieve ontwikkeling van de wereldeconomie gaat doorgaans gepaard met een verminderde vraag naar energie. Over het algemeen zien we daarom dat een pessimistische kijk op de wereldeconomie een prijsdrukkend effect heeft op de energiemarkten. Een andere belangrijke ontwikkeling is dat het handelsconflict tussen China en de Verenigde Staten er ook voor zorgt dat de vraag naar Amerikaans LNG in China is afgenomen. Deze afname van de vraag zorgt ervoor dat er meer LNG richting Europa komt, wat ook weer bijdraagt aan de lagere gasprijzen. De verwachting is dat de vraag naar LNG vanuit Europa aanhoudt, met name omdat de gemiddelde vulgraad van de gasopslagen laag is en deze de komende maanden weer aangevuld moeten worden. De vraag die daarbij wel gesteld moet worden, is of we als Europa comfortabel zijn met het idee dat we voor onze gasvoorziening in belangrijke mate afhankelijk zijn van de Verenigde Staten, nu de VS een minder betrouwbare handelspartner blijkt dan in het verleden.

De prijzen van gas op de termijnmarkt zijn na het weekend weer wat opgelopen. Nu president Trump de importheffingen in bepaalde gevallen met 90 dagen heeft uitgesteld, heeft er de afgelopen dagen een correctie plaatsgevonden op de energiemarkten, waardoor de termijnprijzen van gas weer zijn gestegen. 

De eerdere forse daling op de markt werd in eerste instantie duidelijk door sentiment gedreven. Nu zal langzaamaan duidelijk moeten worden wat de daadwerkelijke impact op de gas- en elektriciteitsmarkten is. Het Oxford Institute of Energy Studies rapporteerde hierover in hun review: in het rapport wordt er voor de rest van 2025 vanuit gegaan dat er geen grote stijging zal zijn van de vraag naar gas, omdat de Franse kerncentrales goed kunnen voorzien in de vraag naar elektriciteit en de opwek uit hernieuwbare bronnen verder zal toenemen.

Gasvoorraden

De Nederlandse gasopslagen worden op dit moment weer aangevuld. In een week tijd zijn deze met een 1%-punt gevuld, waarmee de vulgraad nu op ongeveer 23% ligt. Een goede aanvoer van LNG zal ook de komende tijd nog steeds nodig zijn om de opslagen in Nederland en de rest van Europa weer op niveau te krijgen. Vanuit dat perspectief is het voor Europa goed nieuws wanneer China aangeeft minder LNG te importeren vanuit de Verenigde Staten. Hierdoor komt er meer Amerikaans LNG beschikbaar voor de Europese markt.

De gasprijzen zijn sinds vorige week dinsdag (1 april) fors gedaald, de prijs van gas geleverd in de volgende maand daalde met bijna 15%. De dalende prijzen zijn voornamelijk het gevolg van de handelstarieven die president Trump afgelopen woensdag aankondigde. Voor de EU werden hoge importtarieven aangekondigd, maar de hoogste importtarieven die bekend werden gemaakt zijn voor China. Gisteren (8 april)  werden de importheffingen op Chinese producten nogmaals verhoogd tot 104%. Daarmee is tussen China en de VS een heuse handelsoorlog losgebarsten. Hierdoor importeert China veel minder tot geen LNG meer uit de VS, waardoor er veel meer LNG naar Europa komt, wat zorgt voor een prijsdaling. Tot nog toe zorgde de concurrentie met Azië op het gebied van LNG voor hoge prijzen in Europa, zeker nadat de levering van Russisch gas wegviel. Als die concurrentie met Azië blijvend wegvalt en er daardoor meer LNG uit de VS naar Europa komt, kan dat leiden tot lagere gasprijzen. In dat opzicht kan de handelsoorlog, ondanks de door de VS opgelegde importheffingen, positief uitpakken voor Europa.

Sinds deze week is het zogeheten stookseizoen geëindigd en is het officiële vulseizoen weer begonnen. Op de gasmarkt wordt met spanning gekeken naar de start van het zomerseizoen en is de focus van marktpartijen vooral gericht op de geopolitieke ontwikkelingen en de vullingsniveaus van de gasopslagen. Aan het begin van deze week leek de gasprijs wat te dalen op de maandvooruitmarkt, maar gisteren (dinsdag 1 april) kwam de prijs alsnog weer uit op de hoogste notering sinds vorige week dinsdag. Deze stijging was mede het gevolg van de onzekerheid over de mogelijke invoerheffingen die de Verenigde Staten wil invoeren, wat uiteindelijk invloed kan hebben op de LNG-prijs.

Ontwikkelingen op de gasmarkt

Er is nog onzekerheid over hoe snel Europa de huidige lage gasvoorraden kan aanvullen. De huidige gemiddelde vullingsgraad van de gasopslagen is in Nederland 21%. Met de start van het vulseizoen is de eerste deadline op 1 mei, op dat moment moeten de Europese gasvoorraden voor 37% gevuld zijn. Nederland heeft hierin een uitzonderingspositie en een aangepaste doelstelling van 32%. Dit als gevolg van de koppeling die ons land heeft met het Verenigd Koninkrijk (een niet-EU land). Als de doelstelling van 32% niet behaald wordt en meer dan vijf vulgraden lager is (27%), dan zullen er maatregelen getroffen moeten worden.

De gasprijs bewoog de afgelopen week. De grootste verandering zagen we vorige week, toen de gasprijs steeg nadat bekend werd dat er slechts heel beperkte afspraken waren gemaakt tussen Poetin en Trump over een staakt-het-vuren tussen Rusland en Oekraïne. 

Na de gesprekken van vorige week zijn er begin deze week weer gesprekken geweest tussen de Verenigde Staten en Rusland. Momenteel wacht de markt af met welke afspraken de VS en Rusland naar buiten komen. Dit is de reden dat de prijs van het maandvooruitcontract voor gas gisteren (25 maart) licht daalde. 

Een staakt-het-vuren tussen Rusland en Oekraïne is erg belangrijk voor de prijzen op de gasmarkten, omdat dit ervoor zou kunnen zorgen dat de gaslevering vanuit Rusland naar Europa mogelijk weer hervat kan worden, waardoor het aanbod van gas aanzienlijk zou toenemen. Het lijkt echter vooralsnog voorbarig om aan te nemen dat de gesprekken tussen Amerika en Rusland er op korte termijn toe leiden dat de gaslevering hervat zal worden. 

De gasprijs is tussen vorige week maandag 10 maart en gisteren (18 maart) redelijk stabiel gebleven. De markt keek met name uit naar de uitkomsten van het gesprek tussen de Russische president Poetin en de Amerikaanse president Trump. In het gesprek dat zij gisteren hadden zou een akkoord bereikt zijn over de oorlog in Oekraïne, waarbij Rusland de toezegging zou hebben gedaan om gedurende dertig dagen geen aanvallen uit te voeren op de energie-infrastructuur van Oekraïne. In 2024 is 10 GW aan opwekcapaciteit verloren gegaan als gevolg van Russische aanvallen. Als reactie op het beoogde akkoord reageert de markt vandaag (19 maart) met een prijsstijging van 5% voor het maandvooruitcontract van gas. Mogelijke reden voor de prijsstijging is dat het erop lijkt dat een definitief staakt-het-vuren voorlopig uitblijft.

Discussies over vulgraad gasvoorraden

Momenteel zijn de Europese gasopslagen gemiddeld voor 34,8% gevuld, dat is zo’n 25 procentpunt lager dan op hetzelfde moment vorig jaar. Zonder Russisch gas kan het uitdagend worden om het beoogde doel van een vulgraad van 90% op 1 november te halen. Het hanteren van een strikte vulgraad door de EU staat al enige tijd ter discussie, omdat de lidstaten vinden dat dit een marktverstorend effect heeft. Als reactie op deze discussie wordt er door de lidstaten overwogen om de strikte deadline van 1 november voor de vulgraad van 90% te versoepelen naar de periode tussen 1 oktober en 1 december, zo blijkt uit documentatie van de Europese Raad.