Aardgasvrij wonen per gemeente

Van het gas af: de stand van zaken

We hebben uitgebreid onderzocht of Nederland de doelstellingen uit het klimaatakkoord voor de bestaande woningbouw haalt. Waar gaat dit het best in Nederland? We keken hierbij naar het aantal woningen dat op dit moment duurzaam wordt verwarmd.

Top-10 gemeenten

Nu: 11% woningen aardgasvrij

Minstens 11,1% van de woningen was eind 2019 aardgasvrij. Van deze woningen wordt 5,2% verwarmd via een warmtepomp en 5,9% door stadswarmte. Per gemeente zijn er echter grote verschillen.

Zo blijkt de Purmerend koploper op het gebied van energietransitie. Hier wordt minstens 70,5% van de woningen aardgasvrij verwarmd. Ook in Duiven (60,7%) en Almere (58,9%) zijn relatief veel huizen van het gas af. De volledige top 10 ziet er als volgt uit:

1. Purmerend (70,5% aardgasvrij)
2. Duiven (60,7% aardgasvrij)
3. Almere (58,9% aardgasvrij)
4. Nieuwegein (54,1% aardgasvrij)
5. Westervoort (43,5% aardgasvrij)
6. Utrecht (29,6% aardgasvrij)
7. Capelle aan den IJssel (29,2% aardgasvrij)
8. Tilburg (27,9% aardgasvrij)
9. Diemen (23,5% aardgasvrij)
10. Breda (22,1% aardgasvrij)

Verwarmen met een warmtepomp

Een warmtepomp is een duurzame vervanger van de traditionele cv-ketel. Een warmtepomp verwarmt je huis en tapwater met energie uit de lucht, water of grond. Hierbij gebruikt de warmtepomp alleen wat elektrische 'hulpenergie'. Een goed werkende warmtepomp zorgt voor een enorme verlaging van de CO₂-uitstoot. In Nederland kiezen huiseigenaren het meest voor deze soorten warmtepomp:

1. Een warmtepomp die energie haalt uit de buitenlucht (56,1%)
2. Een warmtepomp die energie haalt uit grondwater (29,1%)
3. Een warmtepomp die energie haalt uit de bodem (14,8%)
   

De grote opmars van warmtepompen 

Warmtepompen zijn de afgelopen tien jaar met een grote opmars bezig. Zo waren er in 2010 nog maar 51.000 warmtepompen geïnstalleerd in Nederlandse woningen. Eind 2019 is dit aantal opgelopen tot 412.000. Om de toepassing van warmtepompen te stimuleren, heeft de overheid in 2016 de ISDE-subsidie geïntroduceerd voor duurzame warmteopwekkers. 

Daarnaast is sinds juli 2018 de gasaansluitverplichting voor netbeheerders vervallen. Nieuwbouwwoningen krijgen sindsdien eigenlijk geen aardgasaansluiting meer. Een warmtepomp of warmtenetaansluiting is dan het alternatief.

Warmtepompen per gemeente 

Op dit moment wordt 5,2% van de woningen verwarmd met een warmtepomp, zo blijkt uit data van het RVO. Ten minste 1,1% van deze woningen zijn koophuizen, de rest bestaat uit (sociale)huurwoningen en overige nieuwbouwprojecten. 

Per gemeente zijn er grote verschillen in het aandeel koopwoningen met een warmtepomp. Ameland blijkt momenteel de koploper: hier heeft 9,9% van de koopwoningen een warmtepomp, gevolgd door Vlieland (4,9%) en het Noord-Brabantse Eersel (3,8%). 

Warmtepompen in bestaande woningen 

Bij veel bestaande woningen sluit het bestaande verwarmingssysteem niet goed aan bij een traditionele lage-temperatuur-warmtepomp. Ook zijn veel woningen niet genoeg geïsoleerd om deze met een warmtepomp op temperatuur te krijgen. Daarnaast is er ook een tapwaterboiler of buffervat nodig met het formaat van een hoge koelkast. Daar moet wel plaats voor zijn. 

Daarom testen we samen met Feenstra een nieuw hoge-temperatuur-warmtepompsysteem. Dit systeem moet de traditionele cv-ketel vervangen. Zonder aanpassingen aan het bestaande afgiftesysteem, of extra isolatie van het huis. Met dit hoge-temperatuur-warmtepompsysteem voor de bestaande bouw maken we een huis in één keer aardgasvrij. Zo bieden en we een duurzaam alternatief voor de cv-ketel en gaan we stap voor stap naar een fossielvrij leven. 

Verwarmen met stadsverwarming

Bij stadsverwarming (ook wel warmtenet) wordt er warm water door geïsoleerde leidingen naar woningen gepompt. Zo worden niet alleen die woningen maar ook het tapwater verwarmd. Deze (rest)warmte komt nu nog vaak van stroomcentrales, fabrieken of afvalverbrandingscentrales. Maar dat verandert snel. Er wordt hard gewerkt om duurzamere warmtebronnen te gebruiken. Via geothermie, aquathermie en zonthermie. En door datacenters en biomassacentrales aan te sluiten op warmtenetten.

Woningen die zijn aangesloten op een warmtenet hebben geen cv-ketel. De overgang van aardgas naar stadswarmte verlaagt de CO₂-uitstoot met 45 tot 85%. Richting 2050 wordt dat 100%. Stadswarmte is daarom nu al milieuvriendelijker dan verwarmen met een cv-ketel op aardgas.

Stadswarmte door de jaren heen

Stadsverwarming is geen nieuw alternatief voor aardgas. De eerste leidingen voor een warmtenet werden al in 1923 in Utrecht gelegd. Bijna 100 jaar wordt 5,9% van de woningen in Nederland verwarmd door stadsverwarming.

Stadswarmte per gemeente

Koploper op het gebied van stadswarmte is het Noord-Hollandse Purmerend: hier wordt 70,3% van de woningen verwarmd via een warmtenet. Ook in Duiven (60,2%) en Almere (58,2%) is dit percentage opvallend hoog. 

Stadswarmte interessant voor dichtbebouwd gebied 

In dichtbebouwde stedelijke gebieden zijn warmtenetten een efficiënte oplossing. Daar is er relatief weinig ruimte nodig voor een warmtenet. In de woningen en in de straat.

Warmtenetten zijn lokale systemen, en maken daarom gebruik van lokale bronnen. Voor nieuwbouw bieden warmtenetten ook steeds vaker de optie om warmtelevering en koeling te combineren.  

Verwarmen met waterstof

Een cv-ketel op waterstof kan naast een warmtepomp en stadsverwarming ook een duurzamer alternatief zijn voor aardgas. Bij de verbranding van waterstof komt namelijk geen CO₂ vrij. Ook kan de huidige infrastructuur, het aardgasnet, voor een groot deel blijven liggen.

Voor waterstof als warmtebron is meer onderzoek nodig. Daarnaast gebruikt een voor waterstof geschikte cv-ketel ongeveer vier keer zoveel energie als een warmtepomp. 

Ook wordt onderzocht of waterstof aardgas kan vervangen als brandstof in gascentrales. Om zo CO₂-vrij stroom en warmte te kunnen produceren. Dit onderzoeken we samen met TU Delft in de Eemshaven voor haar Magnum-centrale. Technisch is dit haalbaar, het wachten is nu op grote volumes betaalbare, groene waterstof.

Duurzamere oplossing: groen gas

Om de klimaatdoelen te halen, moeten we voor een deel van de woningen op zoek naar andere vervangers. Groen gas is zo'n vervanger. Het gebruik van groen gas beperkt namelijk het vrijkomen van broeikasgassen. Deze energiebron vergt tot nu toe de minste aanpassing: groen gas stroomt gewoon door het normale gasnet. 

Groen gas: hoe wordt het gemaakt?

Groen wordt gemaakt van 100% natuurlijk afval. Zoals:

• mest
• slib
• gft-afval
• gemaaid bermgras

Ruimte voor verbetering

We zouden elk jaar bijna 90.000.000 m³ groen gas kunnen opwekken met al het gft-afval van Nederlandse huishoudens. Dit is bijna gelijk aan de jaarlijkse gasconsumptie van Haarlem. Er is alleen nog veel ruimte voor verbetering. Volgens Milieu Centraal zamelen we op dit moment 'maar' 62% van al het groente-, fruit- en tuinafval in. 

Over het onderzoek
We hebben dit onderzoek gedaan om vast te stellen hoeveel woningen er momenteel duurzaam worden verwarmd. Hierbij hebben we verschillende bronnen geraadpleegd. Zo is het aantal warmtepompen per gemeente bepaald op basis van data van de RVO. Het aantal (koop)woningen en het aandeel woningen dat verwarmd wordt via een warmtenet komt van het CBS.